وب سایت حقوقی ماتیکان


آیین نامه معاملات در بورس اوراق بهادار تهران

فصل - اول - مقررات عمومی
- ماده - 1 - تعاریف
  - بند - الف - منظور از " عرضه " عبارت است از اعلام فروش اوراق بهادار از طرف کارگزار فروشنده
  - بند - ب - " تقاضا " عبارت است از اعلام آمادگی کارگزار خریدار نسبت به خرید اوراق بهادار
  - بند - ج - " قیمت " عبارت است از نرخی که برای هر واحد اوراق بهادار از طرف کارگزاران عنوان میشود .
  - بند - د - " قیمت باز " : در مواقعی که خریدار یا فروشنده تعیین قیمت را به کارگزار واگذار مینماید ، کارگزار دارای دستور معامله با قیمت باز میباشد .
  - بند - ه - " قیمت محدود " : در مواقعی که خریدار یا فروشنده ، حداکثر یا حداقل قیمتی را برای معامله های سهام خود تعیین مینماید ، کارگزار دارای دستور معامله با قیمت محدود است .
  - بند - و - " قیمت معین ": در مواقعی که خریدار یا فروشنده قیمت ثابتی را برای انجام معامله سهام خود تعیین مینماید ، کارگزار دارای دستور معامله با قیمت معین است .
  - بند - ز - " قیمت مقطوع " : عبارت از قیمت ثابتی که کارگزار برای خرید یا فروش اوراق بهادار تعیین مینماید .
  - بند - ح - منظور از " سازمان " در این آیین نامه ، سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران است .
- ماده - 2 - معاملات بورس اوراق بهادار تهران ، پنج روز در هفته ، به استثنای روز های تعطیل و پنجشنبه ها ، از ساعت 9 صبح تا 30/12 ظهر انجام میشود . در صورت لزوم تغییر ساعات معامله ها ، ساعات جدید ، پس از تصویب هیات مدیره بورس آگهی خواهد شد .
- ماده - 3 - معامله های بورس با معامله سهام آغاز شده و سپس معامله های اوراق قرضه و مشارکت را در بر میگیرد .
- ماده - 4 - معامله های بورس ، به طریقه حراج و یا قیمت مقطوع انجام میشود و کارگزاران پیشنهاد های خرید و فروش خود را با توجه به دستور های خریداران و فروشندگان ، با ذکر تعداد سهام یا مبلغ اسمی اوراق قرضه و مشارکت و قیمت آن ها عنوان خواهند نمود .
- ماده - 5 - در صورتی که کارگزاری اوراق بهاداری را برای فروش با قیمت مقطوع عرضه کند ، خود وی نمی تواند قیمتی کمتر از قیمت مقطوع برای خرید اعلام نماید . اوراق بهاداری که به قیمت مقطوع برای فروش عرضه میگردد به نخستین کارگزاری که آمادگی خود را به خرید به قیمت مذبور اعلام نماید ، فروخته خواهد شد . در صورتی که قیمت های پیشنهاد شده ، کمتر از قیمت مقطوع باشد ، معامله انجام نخواهد شد . در صورت آمادگی فروشنده به فروش به بالاترین قیمت پیشنهاد شده ، کارگزار فروشنده ، پس از ابطال پیشنهاد اولیه ، پیشنهادجدیدی ارایه می دهد .
- ماده - 6 - نمایندگان بانک های کارگزار و شرکت های مالی نمیتوانند در خرید سهام عرضه شده مربوط به موسسه خود شرکت نمایند .
- ماده - 7 - هیات مدیره سازمان میتواند در مواردی که قیمت پیشنهادی سهام در هر جلسه ، نسبت به قیمت تعیین شده در بورس برای نخستین عرضه یا قیمت مندرج در تابلو ، در حدی تغییر نماید که تشخیص دهد دلایل موجهی برای این نوسان وجود ندارد ، از انجام معامله جلوگیری نماید . هیات مدیره بورس میتواند اختیار خود را با تدوین دستورالعملی به دبیرکل تفویض نماید .
  - تبصره - - - در صورتی که کارگزار ذی نفع نسبت به تصمیم گیری از انجام این معامله براساس این ماده معترض باشد ، باید اعتراض خود را کتبا " با ذکر دلایل آن برای رسیدگی و تعیین تکلیف به دبیرکل سازمان تسلیم نماید . رسیدگی به این اعتراض در هیاتی متشکل از نماینده شورای بورس در هیات مدیره و دو نفر کارگزار بیطرف ، به تعیین رییس هیات مدیره بورس ظرف 48 ساعت به عمل می آید . نظر و تصمیم کتبی ناظر شورای بورس به اتفاق یکی از کارگزاران قطعی است و باید اجرا شود .
- ماده - 8 - در صورتی که چند تن از کارگزاران در آن واحد هر یک تعدادی از سهام یک شرکت یا اوراق قرضه یا مشارکت از یک سری را برای فروش به قیمت معین عرضه نمایند و تقاضای خرید تمام اوراق عرضه شده به قیمتی کمتر از قیمت پیشنهاد شده شود ، معامله فقط در مورد اوراق کارگزار یا کارگزارانی که آمادگی خود را به فروش ارواق عرضه شده به قیمت مورد تقاضا اعلام نمایند قطعیت می یابد .
- ماده - 9 - در صورتی که کارگزار فروشنده ، اوراقی را برای فروش عرضه نماید و کارگزار خریدار قیمتی را برای خرید اعلام کند و در صورتی که کارگزار فروشنده ، پیش از پرداختن به معامله های دیگر یا اعلام تنفس ، صراحتا " اعلام نماید که در قیمت پیشنهادی حاضر به فروش اوراق عرضه شده نیست ، کارگزار خریدار متعهد است که قیمت پیشنهادی خود را حفظ نماید و اوراق را در صورت موافقت کارگزار فروشنده به فروش به قیمت مزبور ، خریداری نمایند . عدول از خرید به قیمت پیشنهادی جایز نیست .
- ماده - 10 - در صورتی که کارگزاری نسبت به خرید تعدادی از اوراق به نرخ معینی اعلام آمادگی نماید ، معامله در مورد اوراق نخستین کارگزار یا کارگزارانی که حاضر باشند تمام یا قسمتی از اوراق را به قیمت مزبور به فروش رسانند ، قطعیت می یابد .
- ماده - 11 - در صورتی که عرضه یا تقاضای کارگزاران فروشنده یا خریدار در قیمت های معین اعلام گردد و در هر مورد خریدار یا فروشنده ای در این نرخ ها وجود نداشته باشد ، عرضه و تقاضای مزبور پس از پرداختن به معامله دیگر به خودی خود ابطال میگردد و در صورت تمایل کارگزار ، این عرضه و یا تقاضا دوباره در همان جلسه تکرار میشود .
- ماده - 12 - در مواردی که کارگزاری نسبت به تضمین فروش یا اداره امور مربوط به فروش مبلغ متنابهی اوراق تعهد نموده و نسبت به بازاریابی برای این اوراق اقدام نموده باشد ، مراتب باید قبلا به اطلاع دبیرکل سازمان برسد تا وی بتواند با توجه به هزینه و زحمتی که کارگزار ذی ربط در این زمینه متحمل گردیده است ، حق تقدمی برای وی در نظر گیرد . در این موراد سازمان طی جلسه ای که با حضور کارگزاران تشکیل خواهد شد ، نسبت به تعیین سهمیه برای هر کارگزار اقدام لازم را به عمل آورده و سهمیه هر یک از کارگزاران را ( که در هر صورت از میزان مورد درخواست آن ها بیشتر نخواهد بود ) به هر یک از آن ها ابلاغ مینماید و کارگزاران موظفند میزان فروش تعیین شده را در روزی که ارواق برای فروش عرضه میگردد مراعات کنند و برای فروش سهمیه خود اقدام نمایند .
- ماده - 13 - وجه مربوط به سهام معامله شده در بورس همراه با وکالت نامه فروش سهام و اصل سهام باید حداکثر تا 72 ساعت از تاریخ معامله بین کارگزاران خریدار و فروشنده رد و بدل گردد . کارگزار فروشنده موظف است تشریفات مربوط به انتقال سهام معامله شده را ظرف هفت روز از تاریخ معامله انجام داده و سهام را تحویل خریدار نماید . در صورتی که علل یا توافقی دیگر در مورد تحویل بعد از مهلت های تعیین شده وجود داشته باشد ، مراتب باید قبلا " به اطلاع دبیرکل سازمان برسد . در هر صورت معامله انجام شده قطعی به شمار میرود .
- ماده - 14 - وجوه مربوط به معامله های اوراق قرضه و مشارکت باید حداکثر ظرف 24 ساعت از تاریخ معامله واریز شود . بهره گذشته اوراق تا روز دریافت وجوه به نفع فروشنده محاسبه و اخذ میگردد . بنابراین در موقع معامله باید توافق لازم بین کارگزاران خریدار و فروشنده در مورد زمان پرداخت وجوه و تحویل اوراق به عمل آید تا بهره گذشته محاسبه گردد . در صورتی که وجوه اوراق قرضه پس از 24 ساعت پرداخت نشود ، کارگزار فروشنده میتواند نسبت به ابطال معامله یا اخذ بهره ایاز قرار 12 درصد در سال برای هر روزی که وجه دیرتر پرداخته شود ، اقدام نماید . در هر صورت کارگزار خریدار نمیتواند معامله انجام شده را ابطال نماید و در صورت مطالبه خسارت از طرف کارگزار فروشنده موظف به پرداخت آن است .
  - تبصره - - - خریدار باید خسارت های تاخیر قانونی ناشی از تاخیر پرداخت و وصول وجه اوراق را به کارگزار خود بپردازد . تسلیم اوراق به خریدار موکول به انجام تعهدات خریدار از جمله پرداخت خسارت تاخیر تادیه قانونی است .
- ماده - 15 - معامله های اوراق قرضه و مشارکت طبق مندرجات راهنمای معامله های اوراق قرضه و مشارکت در بورس ( که جز لاینفک این آیین نامه است ) انجام خواهد شد .
- ماده - 16 - در صورتی که کارگزار فروشنده ، خود نیز داوطلب خرید اوراق بهاداری باشد که عرضه مینماید و قیمت پیشنهادی وی مساوی قیمت پیشنهاد کارگزاران دیگر باشد حق تقدم همواره با کارگزاران دیگر است . در صورتی که کارگزار فروشنده در نرخ های خرید رقابت نموده و کارگزاران دیگر نیز در رقابت شرکت کنند حق تقدم در قیمت های مساوی همواره با کارگزاران دیگر است و از بین این کارگزاران نیز نخستین کارگزاری که اعلام خرید در قیمت مساوی را نموده خریدار شناخته میشود .
- ماده - 17 - در صورتی که کارگزاری تعدادی اوراق بهادار برای فروش عرضه نماید و کارگزاران دیگر خریدار قسمتی از آن باشند کارگزار عرضه کننده مکلف است پس از قطعی شدن معامله اوراق را تفکیک نموده و آن قسمت از اوراق را که نسبت به آن ها تعهد خرید شده است به خریداران انتقال دهد . در صورتی که کارگزار بخواهد اینگونه اوراق را به طور یکجا به فروش برساند باید در موقع عرضه این موضوع را مطرح نماید .
- ماده - 18 - در مواقعی که در اعلام خرید کارگزاران یا قطعیت معامله ، مورد تردید باشد رای دبیرکل سازمان یا نماینده وی در حال اختلاف قطعی است و باید از آن پیروی کنند .
- ماده - 19 - در موارد زیر معامله قطعی شناخته میشود :
  - بند - الف - در صورتی که عرضه اوراق به قیمت مقطوع صورت گیرد ، نخستین کارگزاری که آمادگی خود را برای خرید به قیمت مزبور اعلام نماید خریدار اوراق عرضه شده خواهند بود . اگر چند کارگزار اعلام خرید خود را همزمان اعلام نمایند اوراق عرضه شده به نسبت تقاضا به کارگزارانی که همزمان اعلام خرید نموده اند فروخته میشود و اگر در تقدم یا تاخیر اعلام هر یک ، اختلاف باشد باید از اظهارنظر و اعلام دبیرکل سازمان یا نماینده وی پیروی کنند .
  - بند - ب - در صورتی که عرضه به قیمت رقابتی صورت گیرد ، کارگزاری را که عرضه کننده به عنوان خریدار به بالاترین قیمت مخاطب قرار می دهد خریدار اوراق شناخته میشود . اگر مورد ابهامی در این زمینه پیش آید رای دبیرکل سازمان یا نماینده وی باید اجرا شود .
  - بند - ج - اگر دبیرکل سازمان یا نماینده وی تشخیص دهد که کارگزاری صراحتا " با انجام معامله ای موافقت نموده است
  - توضیحات - - - معامله مزبور تمام شده به شمار میرود .
- ماده - 20 - کارگزاران فروشنده وظیفه دارند اسناد مربوط به معاملات را پس از انجام آن بی درنگ تکمیل و امضا کنند و برای امضا به کارگزار خریدار تسلیم نمایند .
- ماده - 21 - کارگزاران باید مادام که معاملات در جریان است :
  - بند - الف - محل معامله ها را ترک ننمایند .
  - بند - ب - از تماس تلفنی یا حضوری با مشتریان یا ارباب رجوع دیگر بپرهیزند .
- ماده - 22 - کارگزاران نباید در مواقع انجام معامله با یکدیگر در مورد مسائل موبوط به معامله ها مشورت و تبادل نظر کنند یا اینکه در جریان معاملات برای معامله اوراق بهادار با یکدیگر قرارهایی بگذارند . کارگزاران باید در مورد نرخ پیشنهادی دیگران معامله را به انجام رسانند .
فصل - دوم - تربیت اجرای دستور های مشتریان
- ماده - 23 - کارگزاران موظفند همواره دستور های مشتریان خود را هر چه زودتر اجرا کنند . دستور های مشتریان به شرح زیر طبقه بندی میشود و هر یک از آن ها باید به موقع خود ( به ترتیبی که در زیر آمده است ) عمل گردد :
  - بند - الف - دستور خرید های به قیمت باز ، باید در اولین جلسه ای که اوراق مورد تقاضا برای فروش عرضه میگردد به
  - بند - ب - دستور خرید با قیمت محدود ، نسبت به دستور خرید با نرخ پایین تر از حداقل محدوده مذکور حق تقدم دارد و کارگزار مجری دستور به هیچ وجه اجازه ندارد ( مادام که نرخ معامله ها در محدوده تعیین شده میباشد ) از خرید اوراق بهادار به حساب مشتری خودداری نماید و تا آنجا که دستور خرید این مشتری تامین نگردیده است نباید مهلت دهد در محدوده قیمت های تعیین شده ، کارگزاران دیگر اقدام به خرید اوراق نمایند .
  - بند - ج - در صورتی که کارگزاری دستور های متفاوتی در قیمت های باز ، محدود و معین داشته باشد موظف است به ترتیب زیر دستور های خود را به اجرا درآورند :
    - توضیحات - - - در هر مورد حق تقدم تقاضا ها به ترتیب تاریخ دستور های مشتریان تعیین میشود . حق تقدم تاریخ دستور مشتریان مادام که قیمت مورد معامله در محدوده قیمت تعیین شده از طرف مشتری باشد ، محفوظ خواهند ماند . در صورتی که قیمت معامله از قیمت تعیین شده از طرف هر مشتری ( که از نظر تاریخ دارای حق تقدم میباشد ) فراتر رود ، سهام به مشتریان بعدی که در محدوده نرخ مورد معامله قرار گیرند ، تعلق میگیرد . به همین ترتیب با دستور هایی که با نرخ باز داده شده اند عمل خواهد شد و در هر مورد حق تقدم زمانی دستورها با افزایش قیمت ها از بین میرود و دستور های مشتریان دیگری که قیمت تعیین شده آن ها از قیمت مورد معامله بیشتر نشود از حق تقدم اوراق استفاده میکنند . در مورد اوراق قرضه و مشارکت ، همواره حق تقدم برای خریداران با بازده کمتر و یا قیمت بالاتر و با توجه به تاریخ دستور خرید محفوظ خواهد ماند و کارگزار موظف است این اوراق را برای مشتری یا مشتریانی که دستور خرید خود را در پایین ترین بازده به وی داده اند خریداری نماید .
    - تبصره - 1 - در صورتی که دبیرکل سازمان یا نماینده وی با توجه با ماده 7 مجبور به جلوگیری از افزایش بی رویه قیمت ها به میزتان تعیین شده بشوند ، قیمت های فوق فقط در محدوده تعیین شده قابل اجرا است .
    - تبصره - 2 - خرید های بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در بورس ، مشمول مفاد این بند نمیباشد و کارگزار ذی ربط موظف به اجرای دستور خرید های این بانک هست .
- ماده - 24 - کارگزاران موظف هستند از فرمان هایی که از طرف سازمان در اختیار آن ها قرار داده میشود برای دستور خرید های مشتریان استفاده کنند و آن ها را به ترتیب شماره هایی که برای هر یک تعین شده تکمیل نمایند . تقاضای خرید هایی که به صورت غیر کتبی به کارگزار می دهند ، باید در همان روز بر روی فرم های مذکور درج شود تا نوبت خریدار محفوظ گردد . کارگزاری که طبق دستور غیر کتبی مشتری ، اقدام به انجام معامله مینماید به مسئولیت خود موظف به اجرا و انجام معامله است .
- ماده - 25 - کارگزاران موظند تمام دستور فروش ها را مانند دستور خرید ها ذکر شماره و تاریخ تکمیل کنند و سهام و اوراق قرضه و مشارکت را پس از دریافت در اولین جلسه بورس بی درنگ برای فروش در قیمت های تعیین شده از طرف مشتری عرضه نمایند و تا حد امکان بکوشند که سهام و اوراق قرضه و مشارکت مشتریان را با بالاترین قیمت ممکن به فروش رسانند .
- ماده - 26 - کارگزاران موظفند دستور های خرید و فروش مشتریان خود را در محدوده مقرر در دستور مشتری به تدریج یا یکجا عمل نمایند . اگر در پایان مهلت ، قسمتی از دستور مشتری هنوز عمل نشده باشد ، کارگزاران پس از تماس با مشتریان خود باید یا مهلت مقرر در دستور را تمدید کنند یا دستور مشتری را نسبت به مانده عمل نشده ابطال نمایند .
  - تبصره - - - در صورت تمدید مهلت دستور های مشتریان پس از انقضای مدت اولیه ، مهلت جدید به عنوان دستور جدید تلقی میگردد و در نوبت مربوط قرار خواهد گرفت ، مگر اینکه مشتری پیش از پایان موعد مقرر اقدام به تمدید مدت دستور خرید نموده باشد که در اینصورت نوبت قبلی وی ( تا تکمیل دستور خرید ) محفوظ می ماند .
- ماده - 27 - میزان کارمزد دریافتی کارگزاران از هر طرف معامله ، باید به شرح زیر محاسبه گردد . اعطای هرگونه تخفیف یا دریافت کارمزد بیشتر از میزان تعیین شده ممنوع است :
  - بند - 1 - حداقل کارمزد معاملات 5000 ریال است .
  - بند - 2 - حداکثر کارمزد کارگزاران در یک معامله 30 میلیون ریال است .
  - تبصره - - - در معاملات سهام ، هر یک از طرفین معامله کارمزدی از قرار پنج در هزار مبلغ معامله ، به کارگزاری که معامله را از طرف آن ها انجام داده پرداخت خواهد نمود . در معاملات اوراق قرضه هر یک از طرفین معامله کارمزدی از قرار 5/2 در هزار مبلغ معامله به کارگزاری که معامله را از طرف آن ها انجام داده ، پرداخت خواهد نمود . در مورد اوراقی که ممکن است از طرف بانک مرکزی جهموری اسلامی ایران برای فروش در اختیار کارگزاران قرار گیرد کارمزد براساس توافقی که بین بانک مذکور و سازمان به عمل خواهد آمد عینا اعلام خواهد شد . پرداخت کارمزد از طرف کارگزاران به واسطه های که به طور رسمی به نمایندگی از طرف آن ها برای خرید و فروش اوراق بهادار فعالیت می نمایند ( در صورت ارایه مدارک قابل قبول و طبق موافقت های که در هر مورد قبلا با دبیرخانه سازمان به عمل آمده است ) بلااشکال میباشد . به منظور انجام پروژه های گسترش بورس به میزان 5/0 درصد که 25/0 درصد خریدار و 25/0 درصد از فروشنده دریافت میشود . مبلغ افزایش کارمزد توسط کارگزاران ذی ربط وصول و مستقیما " به حساب بانکی خاص به نام سازمان کارگزاران بورس واریز میشود . منحصرا " طبق نظر شورای بورس به مصرف طرح ها و پروژه های توسعه بورس خواهد رسید . هرگونه دخل و تصرف در موجودی حساب بانکی مذکور توسط سازمان کارگزاران بورس بدون تصویب شورای بورس ممنوع میباشد . تاریخ دریافت آن از معاملات اول آذر ماه 1373 میباشد .
- ماده - 28 - کارگزاران مکلفند مطابق دستورالعمل پیوست ، دفاتر خود را ثبت کنند و از فرم هایی که سازمان چاپ میکند و در اختیار آن ها قرار می دهد استفاده نمایند . کارگزاران مسئول حفظ فرم هایی هستند که به آن ها تخصیص می دهند و باید مواظب باشند در دسترس افراد متفرقه قرار نگیرد .
- ماده - 29 - کارگزاران ( اشخاص حقیقی ) مکلفند تمام وجوهی را که از مشتریان خود برای انجام معامله دریافت میدارند ، در پایان هر روز در حساب جاری مخصوصی که نزدیکی از بانک ها و تحت عنوان " حساب جاری عملیات کارگزاری " به نام خود باز میکنند منظور نمایند و افتتاح حساب مزبور را به دبیرکل بورس اطلاع دهند . در برگه مخصوصی ( که سازمان برای منظور نمودن وجه تهیه میکند ) باید ذکر شود که وجوه مزبور بابت فروش یا خرید چه تعداد سهام یا اوراق قرضه و یا مشارکت متعلق به فروشنده یا خریدار ( با ذکر نام و مشخصات فروشنده یا خریدار ) میباشد . همچنین نسخه دوم برگه مزبور باید به بورس اوراق بهادار تسلیم گردد .
  - تبصره - - - طبق دستور العمللی که هیات مدیره سازمان تهیه و تصویب میکند کارگزاران موظف هستند به بانک خود اعلام دارند که در صورت غیبت ممتد ، حجر یا فوت آنان ، مانده حساب جاری " عملیات کارگزاری " را حسب دستور هیات مزبور به صاحبان وجوه پرداخت ( مسترد ) نمایند .
- ماده - 30 - ورود به تالار معاملات ( به جز کارگزاران و مسئولان سازمان ) ممنوع است . اشخاص دیگر فقط با اجازه کتبی سازمان ، مجاز به ورود به تالار معاملات میباشند .
- ماده - 31 - کارگزاران و نمایندگان آن ها که در امور مربوط به خرید و فروش سهام فعالیت دارند میتوانند تا میزان 5 میلیون ریال برای خود و فرزندان صغیر خود ، سهام به قیمت تابلو خریداری نمایند و فروش سهام توسط افراد نامبرده در هر سال نباید از 5 میلیون ریال تجاوز کند .
- ماده - 32 - کلیه افرادی که در دبیرخانه شورای بورسو هیات پذیرش و دبیرخانه سازمان انجام وظیفه می نمایند میتوانند تا میزان 5 میلیون ریال برای خود و فرزندان صغیر خود ، سهام به قیمت تابلو خریداری نمایند و فروش سهام توسط افراد نامبرده در هر حال نباید از 5 میلیون ریال تجاوز کند .
  - تبصره - - - هیات مدیره بورس مسئولیت نظارت در موارد مندرج در مواد 31 و 32 را دارد .
- ماده - 33 - کارگزاران موظفند تمام مفاد این آیین نامه را رعایت و اجرا نمایند . هرگونه تخلف در عدم مراعات مفاد موجب شمول و اجرای مواد مربوط به آن در قانون و اساسنامه در مورد کارگزار متخلف خواهد گردید .
- ماده - 34 - این آیین نامه در اجرای ماده 20 قانون تاسیس بورس اوراق بهادار تهران و در 34 ماده و 10 تبصره ، در تاریخ 3/12/1355 به تصویب شورای بورس رسیده است و اصلاح و تغییر در مفاد آن ، به پیشنهاد هیات مدیره سازمان در صلاحیت شورای بورس میباشد .