تماس با ماتیکان
درباره ماتیکان
فرهنگ حقوقی
علامت تجاری
قوانین و آرا
صفحه اصلی
قانون
رای وحدت رویه
نظریه مشورتی
بخشنامه سازمان بورسو اوراق بهادار در مورد دستورالعمل معاملات قرارداد اختیار معامله سهام در بورس اوراق بهادار تهران
فصل - اول - تعاریف و کلیات :
ماده - 1 - همه اصطلاحات و واژگانی که در ماده 1 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران تعریف شده اند ، به همان معانی در این دستورالعمل کاربرد دارند . واژگان دیگر ، دارای معانی زیر هستند : آخرین روز معاملاتی : آخرین روزی که امکان معامله قرارداد اختیار معامله یک زیر گروه هم ماه در بازار مشتقه وجود دارد ؛ اتاق پایاپای : واحدی در شرکت سپرده گذاری است که براساس این دستورالعمل ، وظیفه انجام امور تسویه ، پایاپای و اعمال قرارداد اختیار معامله را برعهده دارد ؛ اخطاریه افزایش وجه تضمین : اخطاریه ای است که به منظور افزایش وجه تضمین کارگزار تا وجه تضمین لازم از طرف اتاق پایاپای به کارگزار ارسال میشود ؛ ارزش اعمال قرارداد اختیار معامله : حاصل ضرب اندازه قرارداد در قیمت اعمال است ؛ ارزش بازار سهم پایه قرارداد اختیار معامله : حاصل ضرب اندازه قرارداد در قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی است ؛ ارزش معاملاتی قرارداد اختیار معامله : حاصل ضرب اندازه قرارداد در قیمت قرارداد اختیار معامله است ؛ اعمال : استفاده از اختیار موضوع قرارداد اختیار معامله براساس ضوابط این دستورالعمل است ؛ اقدام شرکتی : تغییر سرمایه یا تقسیم سود توسط ناشر است ؛ اندازه قرارداد : تعداد سهمی که فروشنده در قرارداد اختیار معامله ، خرید یا فروش آن را تعهد میکند ؛ اولین روز معاملاتی : اولین روزی که امکان معامله قرارداد اختیار معامله یک زیر گروه هم ماه در بازار مشتقه وجود دارد ؛ بازار مشتقه : بازار معاملات قرارداد های آتی و اختیار معامله در بورس اوراق بهادار تهران است ؛ بازار نقدی : در این دستورالعمل ، بازار های معاملات سهام در بورس اوراق بهادار تهران است ؛ بانک عامل : بانکی که شرکت سپرده گذاری به منظور انجام عملیات بانکی مربوط به امور پایاپای ، تسویه و اعمال قرارداد اختیار معامله تعیین میکند ؛ بستن موقعیت : سقوط تعهد دارنده موقعیت باز فروش با اتخاذ موقعیت خرید در همان نماد معاملاتی یا سلب اختیار ( حق ) دارنده موقعیت بازخرید با اتخاذ موقعیت فروش در همان نماد معاملاتی است ؛ بورس : بورس اوراق بهادار تهران ( شرکت سهامی عام ) است ؛ به روز رسانی حساب ها : فرآیندی است که اتاق پایاپای پس از پایان جلسه معاملاتی با هدف تعیین وجه تضمین لازم انجام می دهد و حسب مورد ، اخطاریه افزایش وجه تضمین را صادر میکند ؛ بیانیه ریسک : فرمی است که پیش از آغاز معاملات در بازار مشتقه به امضای مشتری می رسد و حاکی از آگاهی کامل مشتری از ریسک معامله در آن بازار میباشد ؛ تخصیص : فرآیندی پس از پایان معاملات روزانه است که طی آن اتاق پایاپای ، برخی از دارندگان موقعیت های باز فروش را برای انجام تعهدات مربوط به قرارداد های اختیار معامله اعمال شده براساس ضوابط این دستورالعمل تعیین میکند ؛ تسویه فیزیکی : تسویه قرارداد اختیار معاملة اعمال شده شامل انتقال سهم پایه و پرداخت ارزش اعمال قرارداد اختیار معامله است ; تسویه نقدی : تسویه قرارداد اختیار معامله در حالتی که دارنده موقعیت باز فروش پس از اعمال ، تعهدات موضوع قرارداد را ایفا نکند . در این حالت ما به التفاوت ارزش اعمال قرارداد اختیار معامله و ارزش بازار سهم پایه قرارداد اختیار معامله براساس ضوابط این دستورالعمل به حساب طرفین معامله منظور میشود ؛ تعدیل : تغییر قیمت اعمال و یا اندازه قرارداد پس از اقدام شرکتی ناشر به ترتیبی که در این دستورالعمل ذکر شده است ؛ جلسه معاملاتی : دوره زمانی پیوسته انجام معاملات طی یک روز کاری است که توسط هیات مدیره بورس تعیین میشود . بورس میتواند در یک روز کاری ، چند جلسه معاملاتی داشته باشد ؛ حداقل تغییر قیمت : کسری از قیمت قرارداد اختیار معامله که تغییرات قیمت سفارش باید مضرب صحیحی از آن باشد و مقدار آن حداقل یک ریال است ؛ حداقل وجه تضمین : نسبتی از وجه تضمین لازم که اگر موجودی حساب عملیاتی کارگزار کمتر از آن شود ، منجر به صدور اخطاریه افزایش وجه تضمین میشود ؛ حساب اعمال کارگزار : حساب بانکی کارگزار که براساس مشخصات اعلامی شرکت سپرده گذاری ، به منظور تسویه وجوه مربوط به اعمال قرارداد اختیار معامله معرفی میشود ؛ حساب عملیاتی کارگزار : حساب بانکی کارگزار است که براساس مشخصات اعلامی شرکت سپرده گذاری ، به منظور تودیع وجوه تضمین و تسویه و پایاپای معاملات قرارداد های اختیار معامله معرفی میشود ؛ خسارت : مبلغی است که به عنوان وجه التزام بابت عدم ایفای تعهدات دارندگان موقعیت های باز فروش متناسب با موقعیت های ایشان براساس شرایط مندرج در مشخصات قرارداد اخذ میشود ؛ دوره معاملاتی : فاصله بین اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی قرارداد اختیار معامله است ؛ روز کاری : روز های مجاز معاملاتی قرارداد های اختیار معامله است که توسط هیات مدیره بورس تعیین میشود ؛ روش تسهیم به نسبت : یکی از روش های تخصیص است که براساس آن قرارداد های اختیار معامله اعمال شده به نسبت تعداد موقعیت های باز فروش ، بین دارندگان آن تسهیم میگردد ؛ روش تصادفی : یکی از روش های تخصیص است که براساس آن قرارداد های اختیار معامله اعمال شده بصورت تصادفی به دارندگان موقعیت باز فروش تخصیص می یابد ؛ روش ردگیری موقعیت : یکی از روش های تخصیص است که براساس آن سابقه معاملاتی قرارداد اختیار معامله اعمال شده پیمایش شده و قرارداد اعمال شده به ناشر آن قرارداد تخصیص می یابد ؛ روش زمانی : یکی از روش های تخصیص است که براساس آن قرارداد های اختیار معامله اعمال شده براساس اولویت زمانی به دارندگان موقعیت باز فروش تخصیص می یابد ؛ زمان سر رسید : تاریخی است که پس از آن قرارداد اختیار معامله منقضی میشود ؛ زیر گروه هم ماه : مجموعه قرارداد های اختیار معامله یک گروه اختیار معامله که زمان سر رسید آن ها یکسان است ؛ سبک اعمال : یکی از روش های مختلف اعمال است که تعیین کننده مواعد زمانی مجاز اعمال میباشد ؛ سفارش : درخواست مشتری برای خرید یا فروش قرارداد اختیار معامله است ؛ سقف سفارش : حداکثر تعداد مجاز قرارداد اختیار معامله به ازای هر سفارش است ؛ سقف موقعیت های باز : حداکثر تعداد مجاز موقعیت های باز مشتری ، کارگزار یا بازار در هر زیر گروه هم ماه است که در مشخصات قرارداد تعیین میشود ؛ سقف موقعیت های هم جهت : حداکثر تعداد مجاز موقعیت های هم جهت مشتری و کارگزار در هر زیر گروه هم ماه است که در مشخصات قرارداد تعیین میشود ؛ سهم پایه : سهمی که قرارداد اختیار معامله مبتنی بر آن است ؛ شرکت سپرده گذاری : شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه است ؛ صورتحساب مشتری : اطلاعات و مستندات مربوط به تراکنش های مالی فی ما بین مشتری و کارگزار است ؛ ضوابط وجه تضمین : ضوابط پیوست این دستورالعمل است که براساس آن وجوه تضمین محاسبه میگردد ؛ فاصله قیمت اعمال : فاصله بین قیمت اعمال نمادهای معاملاتی یک زیر گروه هم ماه است که در مشخصات قرارداد تعیین میشود ؛ قرارداد اختیار معامله : اوراق بهاداری است که به موجب آن فروشنده اوراق متعهد میشود در صورت درخواست خریدار ، تعداد مشخصی از سهم پایه را به قیمت اعمال معامله کند . خریدار اوراق میتواند در زمان یا زمان های معینی در آینده طبق قرارداد ، معامله را انجام دهد . فروشنده اوراق اختیار معامله در قبال این تعهد ، مبلغ معینی از خریدار اوراق دریافت میکند . برای جلوگیری از امتناع فروشنده اوراق از انجام قرارداد ، فروشنده ضمن قرارداد متعهد میشود مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد کارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار دهد و متناسب با تغییرات قیمت اوراق اختیار معامله ، آن را تعدیل کند . هر یک از خریدار و فروشنده میتوانند در مقابل مبلغی معین ، اختیار یا تعهد خود را به شخص ثالثی واگذار کنند که وی جایگزین آن ها خواهد بود . اوراق اختیار معامله میتواند به صورت اختیار فروش یا خرید باشد ؛ قرارداد اختیار معامله بی تفاوت : قرارداد اختیار معامله ای در هر زیر گروه هم ماه است که قیمت اعمال آن با قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی برابر است ؛ قرارداد اختیار معامله در زیان : در مورد قرارداد اختیار معامله فروش ، به هر قرارداد اختیار معامله یک زیر گروه هم ماه که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی کمتر است و در مورد قرارداد اختیار معامله خرید ، به هر قرارداد اختیار معامله یک زیر گروه هم ماه که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی بیشتر است ، گفته میشود ؛ قرارداد اختیار معامله در سود : در مورد قرارداد اختیار معامله فروش ، به هر قرارداد اختیار معامله یک زیر گروه هم ماه که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی بیشتر است و در مورد قرارداد اختیار معامله خرید ، به هر قرارداد اختیار معامله یک زیر گروه هم ماه که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی کمتر است ، گفته میشود ؛ قرارداد فی ما بین مشتری و کارگزار : قراردادی که بین مشتری و کارگزار منعقد و حقوق و تعهدات طرفین براساس آن مشخص میشود . مفاد این قرارداد توسط هیات مدیره بورس تعیین میشود ؛ قیمت اعمال : قیمت توافقی خریدار و فروشنده در قرارداد اختیار معامله برای خرید یا فروش سهم پایه است ؛ قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله : قیمت پایانی هر قرارداد اختیار معامله که بورس پس از پایان روز معاملاتی محاسبه و اعلام میکند ؛ قیمت قرارداد اختیار معامله : قیمت قرارداد اختیار معامله به ازای یک سهم که سفارش خرید یا فروش براساس آن اجرا میشود ؛ کارمزد اعمال : کارمزدی که از طرفین قرارداد اختیار معامله در صورت اعمال قرارداد اختیار معامله دریافت میشود ؛ کارمزد معامله : کارمزدی که در قبال انجام معاملة قرارداد اختیار معامله از مشتری اخذ میشود ؛ کد مالکیت : شناسه مشتری جهت انجام معاملات اوراق بهادار است ؛ کلاس اختیار معامله : مجموعه قرارداد های اختیار معامله یک گروه اختیار معامله که از یک نوع ( خرید یا فروش ) هستند ؛ گروه اختیار معامله : همه قرارداد های اختیار معامله خرید و فروش مبتنی بر یک سهم پایه است ؛ ماه قرارداد : یکی از ماه های سال هجری شمسی است که زمان سر رسید قرارداد اختیار معامله در آن قرار دارد ؛ موقعیت باز : خالص موقعیت های مشتری در هر نماد معاملاتی است که میتواند خرید یا فروش باشد . موقعیت بازخرید ، نشان دهنده تداوم امکان استفاده از اختیار موضوع قرارداد اختیار معامله و موقعیت باز فروش ، نشان دهنده تداوم تعهد موضوع قرارداد اختیار معامله است ؛ موقعیت های هم جهت : موقعیت های باز فروش قرارداد اختیار معامله خرید و موقعیت های بازخرید قرارداد اختیار معامله فروش یا موقعیت های بازخرید قرارداد اختیار معامله خرید و موقعیت های باز فروش قرارداد اختیار معامله فروش در هر زیر گروه هم ماه قرارداد اختیار معامله است ؛ نحوه درج قرارداد اختیار معامله : تعداد قرارداد های اختیار معامله اولین روز معاملاتی یک زیر گروه هم ماه ، نحوه تعیین قیمت های اعمال براساس فاصله قیمت اعمال و شرایط درج قرارداد های اختیار معامله جدید است که در مشخصات قرارداد اعلام میشود ؛ وجه تضمین : وجهی است که برای جلوگیری از امتناع از انجام تعهدات قرارداد ، در قالب شرط ضمن عقد ، از دارنده موقعیت باز فروش دریافت میشود ؛ وجه تضمین اضافی : میزان افزایش در وجه تضمین لازم با هدف پوشش ریسک ناشی از تغییرات قیمت است که متناسب با موقعیت های باز و براساس ضوابط وجه تضمین تعیین میشود ؛ وجه تضمین اولیه : وجه تضمینی که برای تضمین ایفای تعهدات در زمان اتخاذ موقعیت باز فروش ، متناسب با موقعیت های باز ( اعم از خرید و فروش ) و براساس ضوابط وجه تضمین ، از دارنده موقعیت باز فروش دریافت میشود ؛ وجه تضمین جبرانی : وجه تضمینی که پس از دریافت اخطاریه افزایش وجه تضمین ، باید نزد اتاق پایاپای تودیع شود ؛ وجه تضمین لازم : وجه تضمینی است که به طور روزانه متناسب با موقعیت های باز ( اعم از خرید و فروش ) و براساس ضوابط وجه تضمین ، تعیین میشود . اگر وجه تضمین پرداخت شده از حداقل وجه تضمین کمتر باشد ، باید تا وجه تضمین لازم افزایش یابد ؛ هیات پذیرش : هیات پذیرش بورس است ؛
فصل - دوم - مشخصات قرارداد :
ماده - 2 - مشخصات قرارداد یک گروه اختیار معامله شامل موارد زیر است :
جدول - - - 1) سهم پایه ؛ 11) واحد پولی قیمت ؛ 2) نماد معاملاتی متشکل از سهم پایه - ماه قرارداد - قیمت اعمال - نوع قرارداد اختیار معامله ؛ 12) سقف موقعیت های باز و هم جهت ؛ 3) اندازه قرارداد ؛ 13) خسارت ها ؛ 4) فاصله قیمت اعمال ؛ 14) سقف وثیقه قابل دریافت از مشتری ؛ 5) وجه تضمین شامل وجه تضمین اولیه ، وجه تضمین لازم ، حداقل وجه تضمین و وجه تضمین اضافی ؛ 15) نحوه درج قرارداد اختیار معامله ؛ 6) سبک اعمال ؛ 16) نحوه اعمال ؛ 7) روش تخصیص ؛ 17) ساعات و روز های معاملاتی ؛ 8) حداقل تغییر قیمت ؛ 18) کارمزدها ؛ 9) ماه های قرارداد ؛ 19) تسویه پس از اعمال ؛ 10) دوره معاملاتی ؛ 20) سقف سفارش ؛
تبصره - 1 - بند های (1) تا (14) مشخصات قرارداد به پیشنهاد بورس به تصویب هیات پذیرش می رسد بند های (15) تا (20) آن براساس ضوابط این دستورالعمل تعیین میشود .
تبصره - 2 - کلیه بندها در قالب مشخصات قرارداد به اطلاع عموم می رسد .
ماده - 3 - بورس اطلاعیه معاملاتی قرارداد اختیار معامله را حداقل سه روز کاری پیش از اولین روز معاملاتی هر زیر گروه هم ماه در قالب فرم های مصوب هیات مدیره بورس از طریق سایت رسمی خود به اطلاع عموم می رساند .
ماده - 4 - دارنده موقعیت بازخرید میتواند ، براساس سبک اعمال تعیین شده در مشخصات قرارداد ، قرارداد اختیار معامله خود را اعمال کند . اعمال میتواند براساس ضوابط این دستورالعمل تا آخرین روز معاملاتی ، صرفا در آخرین روز معاملاتی یا در برخی از روز های معاملاتی صورت پذیرد .
ماده - 5 - موقعیت های باز و هم جهت نباید از سقف های تعیین شده تجاوز کند . سقف موقعیت های باز در سطح مشتری ، کارگزار و بازار و سقف موقعیت های هم جهت در سطح مشتری و کارگزار در مشخصات قرارداد تعیین میشود .
ماده - 6 - خسارت های مقرر در مشخصات قرارداد از محل حساب عملیاتی کارگزار و در صورت عدم کفایت ، از محل وثایق کارگزار نزد اتاق پایاپای تامین و رأسا برداشت میشود . در صورت عدم کفایت وثایق ، کارگزار مکلف است حسب دستور اتاق پایاپای خسارت های مربوطه را پرداخت کند . بدیهی است کارگزار میتواند این خسارات را راسا از محل وثایق یا تضامین مشتری برداشت کند و در صورت عدم کفایت از مشتری مطالبه کند . مستندات این اقدامات باید در سوابق کارگزاری نگهداری شود .
ماده - 7 - در اولین روز معاملاتی هر زیر گروه هم ماه ، حداقل دو قرارداد اختیار معامله در سود ، یک قرارداد اختیار معامله بی تفاوت و دو قرارداد اختیار معامله در زیان درج میشود . این موضوع تحت عنوان نحوه درج قرارداد اختیار معامله در مشخصات قرارداد اعلام میشود .
ماده - 8 - درج قرارداد های اختیار معامله براساس قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی ، در روز معاملاتی قبل و با لحاظ فاصله قیمت اعمال انجام میشود .
ماده - 9 - بورس باید از اولین روز معاملاتی تا پنج روز کاری پیش از آخرین روز معاملاتی هر زیر گروه هم ماه ، در صورت وقوع شرایط زیر ، پیش از آغاز معاملات روزانه ، حداقل دو قرارداد اختیار معامله جدید در آن زیر گروه هم ماه معرفی و از طریق سامانه معاملاتی اعلام کند :
بند - الف - قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی در روز معاملاتی قبل ، بزرگ تر یا مساوی بیشترین قیمت اعمال قرارداد های اختیار معامله شود ؛
بند - ب - یا قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی در روز معاملاتی قبل ، کوچک تر یا مساوی کم ترین قیمت اعمال قرارداد های اختیار معامله شود .
تبصره - - - در هر صورت قرارداد های جدید باید به نحوی معرفی شوند که همواره امکان معامله حداقل دو قرارداد اختیار معامله در سود و دو قرارداد اختیار معامله در زیان که قیمت اعمال آن ها به میزان یک و دو فاصله قیمت اعمال با قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی در روز معاملاتی قبل تفاوت دارد ، وجود داشته باشد .
ماده - 10 - اعمال قرارداد اختیار معامله تنها به درخواست دارنده موقعیت بازخرید و براساس ضوابط این دستورالعمل انجام میشود که تحت عنوان نحوه اعمال در مشخصات قرارداد اعلام میشود .
ماده - 11 - تخصیص قرارداد های اختیار معامله اعمال شده به موقعیت های باز فروش ، براساس روش ردگیری موقعیت انجام میشود . در صورتی که بنا به تشخیص هیات پذیرش به دلیل هزینه های بالا یا اشکالات فنی اجرای روش ردگیری موقعیت امکانپذیر نباشد ، استفاده از یکی از روش های تخصیص تسهیم به نسبت ، زمانی یا تصادفی نیز بلامانع است . روش تخصیص قرارداد های اختیار معامله در مشخصات قرارداد ذکر میگردد .
تبصره - - - در صورت تعیین سایر روش های تخصیص غیر از روش ردگیری موقعیت ، فروشندگان اختیار معامله باید حین انعقاد قرارداد به اتاق پایاپای وکالت و اجازه دهند که اتاق پایاپای مشتری طرف قرارداد آنان یا هر دارنده اختیار معامله را برای اعمال اختیار به آنان حواله دهد .
ماده - 12 - ساعات و روز های انجام معامله در بازار مشتقه ، توسط هیات مدیره بورس تعیین میشود .
تبصره - 1 - تغییرات ساعات و روز های معامله حداقل 3 روز کاری قبل از اجرا ، باید از طریق سایت رسمی بورس به اطلاع عموم برسد .
تبصره - 2 - مدیرعامل بورس میتواند ساعات شروع و خاتمه و طول جلسه معاملاتی را در صورت بروز اشکالات فنی در سامانه معاملاتی تغییر دهد . این تغییرات باید بلافاصله از طریق سایت رسمی بورسو سامانه معاملاتی به اطلاع عموم برسد . بورس باید مستندات مربوط به اشکالات فنی سامانه معاملاتی را در سوابق خود نگهداری و حسب درخواست به سازمان ارایه کند .
ماده - 13 - کارمزد های بازار قرارداد های اختیار معامله ، شامل کارمزد معاملات و کارمزد اعمال است . کارمزد اعمال از همه دارندگان موقعیت بازی که قرارداد اختیار معامله آن ها تسویه نقدی و یا فیزیکی شده است ، اخذ میشود .
ماده - 14 - اگر دارنده موقعیت بازخرید ، قرارداد اختیار معامله را اعمال کند ، دارنده موقعیت باز فروش موظف به انجام تعهدات تسویه فیزیکی براساس مقررات است . اگر دارنده موقعیت باز فروش به تعهدات تسویه فیزیکی عمل نکند ، قرارداد اختیار معامله براساس قیمت پایانی سهم پایه در روز اعمال تسویه نقدی و خسارت های مقرر دریافت میشود .
ماده - 15 - بورس میتواند حداکثر تعداد مجاز قرارداد اختیار معامله به ازای هر سفارش را تحت عنوان سقف سفارش تعیین و در مشخصات قرارداد اعلام کند .
فصل - سوم - ثبت سفارش مشتریان :
ماده - 16 - کارگزاران یا کارگزار / معامله گرانی مجاز به انجام معاملات در بازار مشتقه هستند که مجوز لازم را از سازمان اخذ کرده باشند ، در بورس پذیرفته شده باشند و به تشخیص سازمان نرم افزار های آن کارگزاری امکانات لازم برای انجام معاملات قرارداد های اختیار معامله را داشته باشد . فعالیت در بازار مشتقه به منزله پذیرش مفاد این دستورالعمل توسط کارگزار یا کارگزار / معامله گر میباشد .
ماده - 17 - نمایندگان کارگزاران به منظور دسترسی به سامانه معاملاتی برای انجام معاملات در بازار مشتقه باید دارای گواهینامه حرفه ای معامله گری ابزار های مشتقه باشند و دوره های آموزشی مربوطه را گذرانده باشند .
ماده - 18 - بورس میتواند در مورد تعداد کارگزارانی که یک مشتری میتواند از طریق آن ها معامله کند ، محدودیت تعیین کند . کارگزار و مشتری مکلف به کنترل و رعایت مفاد این ماده هستند .
ماده - 19 - همه مشتریان به منظور فعالیت در بازار مشتقه باید فرم بیانیه ریسک و قرارداد فی ما بین مشتری و کارگزار را نزد کارگزار تکمیل و امضا کنند . فرم بیانیه ریسک توسط بورس تهیه و ابلاغ میشود .
ماده - 20 - کارگزار باید در زمان اخذ سفارش خرید یا فروش ، هزینه های معاملاتی به علاوه ارزش معاملاتی قرارداد اختیار معامله یا وجه تضمین موردنیاز را ، حسب مورد ، به حساب مشتری منظور کند . حساب مشتری از محل وجوه واریزی وی به حساب عملیاتی کارگزار ، بستانکاری وی در دفاتر کارگزاری و وجوه متعلق به کارگزار قابل تامین است .
تبصره - - - کارگزار باید در دفاتر خود برای هر مشتری ، سرفصل جداگانه ای ایجاد کند و در زمان اجرای سفارش های مشتری از کفایت وجوه در حساب وی اطمینان یابد .
ماده - 21 - کارگزار میتواند در مورد سفارش های فروش ، علاوه بر وجه تضمین اولیه ، به منظور اطمینان از ایفای تعهدات مشتری ، وثایق یا تضامینی تا سقف تعیین شده در مشخصات قرارداد از مشتری دریافت کند .
ماده - 22 - انواع سفارش و اعتبار آن در بازار مشتقه به شرح " دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران ، مصوب هیات مدیرة سازمان بورسو اوراق بهادار " است که براساس ملاحظات فنی ، توسط هیات مدیره بورس انتخاب میشود .
ماده - 23 - احراز هویت ، دریافت و ثبت سفارش مشتریان و نگهداری سوابق معاملات و تسویه آن ها براساس مقررات مصوب سازمان انجام میشود .
فصل - چهارم - نحوة انجام معاملات :
ماده - 24 - مراحل انجام معاملات در بازار مشتقه براساس " دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران ، مصوب هیات مدیرة سازمان بورسو اوراق بهادار " تعیین میشود .
ماده - 25 - اجرای سفارش های ثبت شده در سامانه معاملاتی براساس اولویت قیمت و در صورت برابری قیمت ها ، براساس اولویت زمانی ثبت سفارش انجام میشود .
ماده - 26 - بورس قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله هر نماد معاملاتی را حداکثر یک ساعت پس از پایان معاملات روزانه براساس رویه زیر محاسبه و اعلام میکند :
بند - الف - اگر قرارداد اختیار معامله ای در یک روز معاملاتی معامله شود ، قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله ، میانگین وزنی قیمت معاملات انجام شده طی آن روز معاملاتی است ؛
بند - ب - اگر قرارداد اختیار معامله ای در یک روز معاملاتی معامله نشود ، قیمت پایانی روز معاملاتی قبل به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته میشود .
ماده - 27 - اگر کارگزار به دلیل خطای کاربری یا سامانه معاملاتی ، نسبت به معاملات معترض باشد ، باید مراتب اعتراض خود را با ذکر دلیل برای رسیدگی تا پایان معاملات همان روز به بورس اعلام کند . تصمیم مدیرعامل بورس در این زمینه لازم الاجرا است .
ماده - 28 - اگر ظن دستکاری قیمت در معاملات وجود داشته باشد یا تغییرات غیر عادی در قیمت قرارداد اختیار معامله مشاهده شود ، سازمان یا مدیرعامل بورس ، میتواند دستور توقف نماد معاملاتی قرارداد اختیار معامله را صادر کند . توقف نماد معاملاتی توسط مدیرعامل بورس حداکثر به مدت سه جلسه معاملاتی امکانپذیر است و توقف نماد برای مدتی بیش از سه جلسه معاملاتی صرفا با موافقت سازمان امکانپذیر است . بازگشایی مجدد نماد ، حسب مورد ، براساس دستور متوقف کنندة نماد معاملاتی امکانپذیر است . معاملات متأثر از اقدامات فوق به تشخیص مقام دستور دهنده توسط بورس ابطال میگردد .
ماده - 29 - مشتری تا پیش از پایان معاملات آخرین روز معاملاتی میتواند اقدام به بستن موقعیت باز خود کند .
فصل - پنجم - تسویه و پایاپای :
ماده - 30 - کارگزار مسئولیت ایفای تعهدات مشتریان را در قبال اتاق پایاپای ، به شرحی که در این دستورالعمل ذکر شده است ، برعهده دارد . بدیهی است مسئولیت کارگزار رافع تعهدات مشتری در مقابل کارگزار نمیباشد .
ماده - 31 - کارگزار برای انجام معاملات در بازار قرارداد های اختیار معامله ، باید حساب عملیاتی و حساب اعمال را نزد بانک عامل افتتاح کند . کارگزار در زمان افتتاح هر حساب اجازه برداشت ، انسداد و سایر امور لازم برای انجام عملیات تعیین وجه تضمین لازم ، تسویه و پایاپای معاملات و تسویه قرارداد های اختیار معامله اعمال شده را مطابق مقررات این دستورالعمل به اتاق پایاپای می دهد .
ماده - 32 - ثبت سفارش در سامانه معاملاتی منوط به وجود وجه تضمین یا ارزش معاملاتی قرارداد ، حسب مورد ، در حساب عملیاتی کارگزار است .
ماده - 33 - اگر موجودی حساب عملیاتی کارگزار از وجه تضمین لازم بیشتر باشد ، کارگزار میتواند حداکثر تا پایان معاملات روزانه ، درخواست خود را برای دریافت مبلغ مازاد به اتاق پایاپای ارایه کند . اتاق پایاپای حداکثر تا پایان روز کاری بعد وجه مذکور را به کارگزار پرداخت میکند .
ماده - 34 - کارگزار باید به منظور پوشش تعهدات خود در قبال اتاق پایاپای ، وثیقه ای را نزد شرکت سپرده گذاری تودیع کند . هیات مدیره شرکت سپرده گذاری ، ارزش و انواع وثایق مورد قبول و ضوابط تعیین و اخذ آن را تعیین میکند .
ماده - 35 - تسویه و پایاپای قرارداد های اختیار معامله پس از پایان معاملات روزانه به شرح زیر انجام میشود :
بند - الف - معاملات کارگزار براساس ارزش معاملاتی قرارداد های اختیار معامله و با احتساب کارمزد های مربوطه و کسورات قانونی تسویه میشود . بر این اساس ، خالص بستانکاری یا بدهکاری کارگزار محاسبه و به حساب وی منظور میشود ؛
بند - ب - اتاق پایاپای براساس ضوابط وجه تضمین ، وجه تضمین لازم کارگزار را محاسبه میکند ؛
بند - ج - اگر موجودی حساب عملیاتی کارگزار از حداقل وجه تضمین کمتر شود ، اتاق پایاپای اخطاریه افزایش وجه تضمین را حداکثر تا پایان همان روز معاملاتی به کارگزار ارسال میکند ؛
بند - د - کارگزار پس از دریافت اخطاریه افزایش وجه تضمین باید تا قبل از پایان جلسه معاملاتی روز کاری بعد ، وجه تضمین جبرانی را پرداخت کند یا نسبت به بستن موقعیت های باز فروش مشتریان که تعهدات وجه تضمین آن ایفا نشده است ، براساس ضوابط این دستورالعمل اقدام نماید .
تبصره - - - اگر به هر دلیلی طی مهلت های موضوع این ماده ، کارگزار تعهدات خود را ایفا نکند ، اتاق پایاپای تعهدات وی را از محل وثایق تودیع شده تامین میکند .
ماده - 36 - افزایش موقعیت های باز فروش برای کارگزاری که اخطاریه افزایش وجه تضمین دریافت کرده است ، پس از پرداخت وجه تضمین جبرانی یا بستن آن دسته از موقعیت های باز مشتریانی که تعهدات وجه تضمین آن ها ایفا نشده است ، متناسب با اخطاریه افزایش وجه تضمین امکانپذیر است .
ماده - 37 - اتاق پایاپای پس از اعلام قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله تا پایان همان روز معاملاتی ، گزارشی را که حداقل مشتمل بر موارد زیر است ، به اطلاع کارگزار می رساند :
بند - 1 - موقعیت های باز کارگزار به تفکیک مشتری و نماد معاملاتی ؛
بند - 2 - معاملات انجام شده توسط کارگزار به تفکیک مشتری و نماد معاملاتی ؛
بند - 3 - موجودی حساب عملیاتی کارگزار ؛
بند - 4 - میزان وجه تضمین لازم کارگزار و مشتری به تفکیک ؛
ماده - 5 - بدهکاری یا بستانکاری کارگزار بابت معاملات انجام شده به تفکیک مشتری ؛
بند - 6 - کارمزد های معاملاتی و کسورات قانونی .
ماده - 38 - وجه تضمین اضافی توسط اتاق پایاپای و براساس ضوابط وجه تضمین ، محاسبه و در وجه تضمین لازم لحاظ میگردد . پس از اعمال وجه تضمین اضافی اگر موجودی حساب عملیاتی کارگزار از حداقل وجه تضمین کمتر شود ، اخطاریه افزایش وجه تضمین برای وی ارسال میشود .
ماده - 39 - کارگزار عملیات تعیین وجه تضمین لازم را در مورد مشتریان دارای موقعیت باز به شرح زیر انجام می دهد : پس از دریافت گزارش پایاپای موضوع ماده 37 این دستورالعمل ، وجه تضمین لازم مشتری را براساس ضوابط وجه تضمین محاسبه و خالص وجوه را پس از کسر کارمزدها و کسورات قانونی به حساب وی منظور میکند ؛ اگر پس از انجام عملیات فوق ، موجودی وجه تضمین مشتری نزد کارگزار از حداقل وجه تضمین مشتری کمتر شود ، کارگزار این موضوع را به روش تعیین شده در قرارداد فی ما بین مشتری و کارگزار تا پیش از آغاز جلسه معاملاتی روز بعد به اطلاع مشتری می رساند ؛ اگر مشتری تا یک ساعت پس از شروع معاملات روز بعد ، وجه تضمین خود را تا وجه تضمین لازم روز معاملاتی قبل افزایش ندهد ، کارگزار باید در همان روز معاملاتی ، با ثبت سفارش به قیمت بازار راسا اقدام به بستن آن دسته از موقعیت های باز مشتری که تعهدات وجه تضمین آن ایفا نشده است ، کند .
فصل - ششم - اعمال :
ماده - 40 - اعمال قرارداد اختیار معامله صرفا در روز های مجاز براساس سبک اعمال امکانپذیر است .
ماده - 41 - دارنده موقعیت بازخرید در صورت تمایل به اعمال قرارداد اختیار معامله ، باید درخواست اعمال خود را به روش تعیین شده در قرارداد فی ما بین مشتری و کارگزار ، حداکثر تا 5 دقیقه پس از پایان معاملات روزانه به کارگزار ارایه کند .
تبصره - 1 - پذیرش درخواست اعمال قرارداد اختیار معامله خرید ، مستلزم تامین ارزش اعمال قرارداد اختیار معامله توسط دارنده موقعیت بازخرید و پذیرش درخواست اعمال قرارداد اختیار معامله فروش ، مستلزم وجود سهم پایه به تعداد اندازه قرارداد در کد مالکیت دارنده موقعیت بازخرید است .
تبصره - 2 - امکان اعمال قرارداد اختیار معامله به میزان کسری از اندازه قرارداد وجود ندارد .
تبصره - 3 - اگر پس از ارایه درخواست اعمال ، امکان اعمال تعدادی از قرارداد های یک مشتری وجود داشته باشد ، اعمال براساس همان تعداد قرارداد انجام میشود .
ماده - 42 - کارگزار باید حداکثر تا 15 دقیقه پس از پایان معاملات روزانه ، درخواست های اعمال موضوع ماده 41 این دستورالعمل را به اتاق پایاپای ارایه کند . اعلام کارگزار مبنای تخصیص وجوه موجود در حساب اعمال کارگزار به تفکیک مشتری است .
ماده - 43 - اتاق پایاپای پس از پایان مهلت ارائة درخواست های اعمال توسط کارگزار ، اقدامات زیر را انجام می دهد :
بند - الف - تطبیق تعداد موقعیت های درخواست شده برای اعمال با موقعیت های بازخرید مشتری در هر نماد معاملاتی ؛
بند - ب - بررسی کفایت موجودی حساب اعمال کارگزار بابت قرارداد های اختیار معامله خرید اعمال شده ؛
بند - ج - بررسی کفایت سهم پایه موجود در کد مالکیت دارنده موقعیت بازخرید بابت قرارداد های اختیار معامله فروش اعمال شده ؛
بند - د - پس از انجام بررسی های بند های الف ، ب و ج این ماده ، دارندگان موقعیت بازخریدی که امکان اجرای درخواست اعمال آن ها وجود دارد ، مشخص میشوند و صرفا در مورد این اشخاص ، به روش تخصیص ذکر شده در مشخصات قرارداد ، دارندگان موقعیت باز فروش مقابل آن ها تعیین میشوند ؛
بند - ه - اتاق پایاپای فهرست آن دسته از موقعیت های باز فروش کارگزاران به تفکیک مشتری که باید به تعهدات خود عمل کنند و میزان تعهدات را ، تا یک ساعت پس از پایان معاملات روزانه به اطلاع کارگزار می رساند .
تبصره - - - اگر درخواست اعمال ارایه شده توسط کارگزار به دلیل عدم وجود شرایط موضوع بند های الف ، ب و ج این ماده اجرا نشود ، علیرغم عدم اجرای درخواست اعمال ، کارگزار مکلف به پرداخت کارمزد های اعمال میباشد .
بند - و - کارگزار باید حداکثر تا یک ساعت و نیم پس از پایان معاملات روزانه به روش تعیین شده در قرارداد فی ما بین مشتری و کارگزار ، تعهدات مربوط به اعمال دارندگان موقعیت باز فروش تخصیص یافته را به اطلاع ایشان برساند .
بند - ز - دارندگان موقعیت باز فروش تخصیص یافته در مورد قرارداد اختیار معامله فروش ، تا دو ساعت پس از پایان معاملات روزانه فرصت دارند وجهی معادل ارزش اعمال قرارداد اختیار معامله را نزد کارگزار تامین کنند .
بند - ح - کارگزار باید حداکثر تا دو ساعت و نیم پس از پایان معاملات روزانه ، فهرست دارندگان موقعیت باز فروش را که ارزش اعمال قرارداد اختیار معامله را تامین کرده اند ، به اطلاع اتاق پایاپای برساند و وجوه لازم جهت اعمال قرارداد های اختیار معامله را در حساب اعمال خود تامین کنند .
بند - ط - قرارداد های اختیار معامله تخصیص یافته قابل اعمال شامل موارد زیر است :
بند - 1 - موقعیت های باز فروش قرارداد های اختیار معامله فروش که براساس فهرست اعلامی کارگزار به اتاق پایاپای ، ارزش اعمال قرارداد اختیار معامله را تامین کرده اند ؛
بند - 2 - موقعیت های باز فروش قرارداد اختیار معامله خرید که براساس بررسی اتاق پایاپای ، سهم پایه در کد مالکیت آن ها در شرکت سپرده گذاری موجود است .
بند - ی - اتاق پایاپای تا پایان روز اعمال ، قرارداد های اختیار معامله تخصیص یافته قابل اعمال را تسویه فیزیکی میکند . شرکت سپرده گذاری بر این اساس ، سهم پایه موضوع قرارداد اختیار معامله را حسب نوع قرارداد اختیار معامله ( خرید یا فروش ) به کد مالکیت دارنده موقعیت بازخرید یا فروش منتقل و وجه آن را به حساب طرف مقابل منظور میکند .
بند - ک - قرارداد های اختیار معامله تخصیص یافته غیر قابل اعمال تسویه نقدی میشود و کارگزار متناسب با موقعیت های باز فروش مشتریان خود که تسویه نقدی شده است ، مشمول خسارت های مقرر در مشخصات قرارداد میشود .
ماده - 44 - اعمال قرارداد اختیار معامله در زمان توقف نماد معاملاتی آن امکانپذیر نیست . صرفا قرارداد اختیار معامله ای که تا پایان دوره معاملاتی متوقف باشد ، در آخرین روز معاملاتی میتواند اعمال شود که در اینصورت قرارداد اختیار معامله براساس آخرین قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی ، تسویه نقدی میشود .
فصل - هفتم - تعدیل قرارداد اختیار معامله براساس اقدام شرکتی ناشر :
ماده - 45 - توقف و بازگشایی نماد معاملاتی قرارداد های اختیار معاملة به طور همزمان با توقف و بازگشایی سهم پایه در بازار نقدی و به یک روش انجام میشود .
ماده - 46 - افزایش سرمایه ناشر سهم پایه منجر به تعدیل قیمت اعمال ، اندازه قرارداد های اختیار معامله و سقف موقعیت های یک گروه اختیار معامله میشود . در اینصورت ، بورس پیش از بازگشایی نماد معاملاتی قرارداد های اختیار معامله ، تغییرات لازم را به شرح زیر انجام می دهد : قیمت تئوریک سهم پایه پس از اقدام شرکتی تقسیم بر قیمت پایانی سهم پایه در آخرین روز قبل از موثر شدن اقدام شرکتی = قیمت اعمال تعدیل شده تقسیم بر قیمت اعمال قیمت اعمال اختیار معامله تقسیم بر قیمت اعمال تعدیل شده × اندازة قرارداد = اندازة قرارداد تعدیل شده
تبصره - 1 - اگر اندازه قرارداد تعدیل شده شامل جزء اعشاری باشد ، عدد حاصل به نزدیک ترین عدد صحیح گرد میشود .
تبصره - 2 - پس از اقدام شرکتی و قبل از بازگشایی نماد معاملاتی قرارداد اختیار معامله ، تغییرات از طریق سایت رسمی بورس به اطلاع عموم می رسد .
ماده - 47 - تصویب تقسیم سود توسط مجمع ناشر سهم پایه منجر به تعدیل قیمت اعمال قرارداد های اختیار معامله یک گروه اختیار معامله میشود . در اینصورت ، بورس پیش از بازگشایی نماد معاملاتی قرارداد های اختیار معامله یک گروه اختیار معامله ، تغییرات لازم را به شرح زیر انجام می دهد : سود تقسیمی مصوب مجمع - قیمت اعمال = قیمت اعمال تعدیل شده
فصل - هشتم - سایر موارد :
ماده - 48 - دارندگان اطلاعات نهانی سهم پایه همه تکالیفی را که طبق قانون و مقررات در مورد سهم پایه دارند ، در مورد معاملات قرارداد های اختیار معاملة مبتنی بر آن نیز دارند .