iranmatikanlogo
logo
  • ماده - 1 - مقررات این آیین نامه شامل مودیانی است که در موعد مقرر در قانون مالیات های مستقیم مصوب 3/12/66 مجلس شورای اسلامی , ترازنامه و حساب سود و زیان و یا حسب مورد حساب درآمد و هزینه و حساب سود و زیان خود را با رعایت مقررات مربوط تسلیم می نمایند .
    • تبصره - 1 - در صورتی که مودیان مالیاتی حسب مورد از اوراق مخصوص موضوع ماده 169 قانون مالیات های مستقیم استفاده ننمایند , دفاتر ابرازی برای تشخیص درآمد مشمول مالیات سال مربوط فاقد اعتبار بوده و به نفع آن ها قابل استناد نخواهد بود .
    • تبصره - 2 - مودیان در انتخاب یکی از روش های متداول حسابداری آزاد هستند ولی باید در سال های بعد نیز همان روش را اعمال نمایند و در صورتی که به جهات مشخصی تغییر روش داده باشند مکلفند اثرات حاصل از تغییر روش بر حساب سود و زیان را ضمن اظهارنامه و سایر صورت های مالی تسلیمی به حوزه مالیاتی ذی ربط مشخص نمایند .
  • فصل - اول - مشخصات دفاتر قانونی
    • ماده - 2 - دفاتر قانونی مشمول این آیین نامه عبارتست از کلیه دفاتر ر وزنامه و کل اعم از مشترک یا جدا از یکدیگر و دفتر مشاغل ( دفتر درآمد و هزینه ) که قبل از ثبت هرگونه عملیات حسابداری در آن ها , دفاتر ر وزنامه و کل مطابق مقررات مواد 11 و 12 قانون تجارت مصوب سال 1311 از طرف نماینده اداره ثبت اسناد و دفتر مشاغل از طرف ادارات امور اقتصادی و دارایی ذی ربط امضا و پلمپ گردیده و به فارسی تحریر شده باشد .
      • تبصره - 1 - اشتباه در شماره گذاری صفحات و همچنین اشتباهات ناشی از پلمپ دفاتر در مراجع مذکور موجب بی اعتباری دفاتر نخواهد بود .
      • تبصره - 2 - ادارات امور اقتصادی و دارایی موظفند فهرست دفاتر ثبت و پلمپ شده واصله از اداره ثبت اسناد و همچنین فهرست دفاتر مشاغل ثبت و پلمپ شده از ناحیه خود را به حوزه های مالیاتی مربوط ارسال نمایند همچنین مودیان موظفند در اظهارنامه مالیاتی خود تعداد و نوع دفاتری که برای سال مالیاتی مورد رسیدگی پلمپ کرده اند و نیر کلیه دفاتر نانویس موجود ثبت و پلمپ شده سال های قبل را ذکر نمایند و ممیزین مالیاتی مکلفند پس از اطمینان از اینکه دفاتر قانونی مودی منحصر به دفاتر ابرازی است اقدام به رسیدگی نمایند .
    • ماده - 3 - دفتر ر وزنامه دفتری است که اشخاص حقوقی یا حقیقی کلیه عملیات مالی و پولی خود را اعم از خرید و فروش و دیون و مطالبات و ظهرنویسی و هرگونه فعالیتی که ایجاد دین یا طلب کند و نیز عملیات محاسباتی را به تاریخ وقوع و سایر عملیات را که طبق اصول حسابداری و عرف متداول دفترداری در پایان دوره مالی برای تنظیم حساب سود و زیان و ترازنامه لازم است بلا استثنا به ترتیب در آن ثبت کنند .
      • تبصره - - - نگاهداری دفتر ر وزنامه واحد برای ثبت کلیه عملیات و یا دفاتر ر وزنامه متعدد برای هر طبقه یا طبقاتی از آن ها امکانپذیر است از قبیل دفتر ر وزنامه صندوق , دفتر ر وزنامه بانک و دفاتر ر وزنامه غیر نقدی مانند خرید و فروش نسیه و اقساطی و یا دفتر ر وزنامه دو یا چند مورد از حساب ها .
    • ماده - 4 - دفترکل دفتری است که کلیه عملیات ثبت شده در دفتر یا دفاتر ر وزنامه برحسب سرفصل یا کدگذاری حساب ها در صفحات مخصوص آن ثبت میشود به ترتیبی که نتیجتا تنظیم حسال سود و زیان و ترازنامه از آن امکانپذیر باشد .
    • ماده - 5 - دفتر مشترک ر وزنامه و کل دفتری است که برای حساب های موردنیاز موسسه برطبق اصول متداول دفترداری متضمن ستون های سرفصل حساب باشد بطوریکه با ثبت و نگاهداری دفتر مذکور بتوان نتایج تمام عملیات را از آن استخراج و حساب سود و زیان و ترازنامه تهیه کرد .
    • ماده - 6 - دفتر مشاغل ( دفتر درآمد و هزینه ) دفتری است که لااقل متضمن ستونهائی برای درج تاریخ , شرح موضوع , درآمد و هزینه و دارایی های قابل استهلاک باشد اقلام مذکور به ترتیب تاریخ وقوع در آن ثبت گردد بطوریکه در پایان سال تعیین جمع درآمد و هزینه شغلی مودی و نتیجتا تنظیم حساب سود و زیان از آن امکانپذیر باشد .
  • فصل - دوم - سایر دفاتر و مدارک حساب
    • ماده - 7 - دفتر معین دفتری است که برای تفکیک و مجزا ساختن هر یک از حساب های دفترکل برحسب مقتضیات و شرایط حساب ممکن است نگاهداری شود . کارت های حساب در حکم دفاتر معین است .
    • ماده - 8 - کارت ها یا اوراق چاپ شده که با دست تکمیل میشوند , سیستم کارتی و اوراق چاپ شده که توسط ماشین های حسابگر مکانیکی یا الکترونیکی تهیه میشوند برحسب مورد سیستم های مکانیکی یا الکترونیکی نامیده میشوند .
    • ماده - 9 - برگ یا مدرک حساب یا سند حسابداری عبارت از نوشته ای است که در آن یک یا چند مورد از عملیات مالی و پولی و محاسباتی انجام شده به حساب هایی که حسب مورد بدهکار یا بستانکار گردیده تجزیه میشوند و چنین مدرکی پس از امضا مرجع ذی صلاح و صدور آن قابل ثبت در دفاتر معین و ر وزنامه و کل است .
  • فصل - سوم - نحوه تحریر و نگاهداری دفاتر قانونی
    • ماده - 10 - مودیانی که دفتر ر وزنامه و کل نگاهداری می نمایند باید کلیه عملیات مالی پولی و محاسباتی و مودیان مجاز به نگاهداری دفتر مشاغل ( دفتر درآمد و هزینه ) باید هرگونه درآمد و هزینه و خرید و فروش دارایی های قابل استهلاک خود را طبق مقررات این آیین نامه حسب مورد در دفاتر مربوط ثبت کنند ولو آن که برای نگاهداری حساب از ماشین های مکانیکی یا الکترونیکی و کارت های حساب استفاده شود .
      • تبصره - - - اشتباهات حساب حاصل در ثبت عملیات در صورتی که بعدا در اثناء عملیات سال مربوط مورد توجه واقع و باصطلاح آن در دفتر مبادرت و مستندات آن ارایه شود به اعتبار دفاتر خللی وارد نخواهد کرد .
    • ماده - 11 - مودیان مجاز به نگاهداری دفتر مشاغل میتوانند تمام یا قسمتی از درآمد های روزانه را تحت یک شماره ردیف در دفتر ثبت نمایند مشروط بر اینکه در ستون شرح دفتر , نوع و تعداد آن ها را ثید و اگر درآمدی متکی به اسناد و مدارک باشد مشخصات آن را نیز در ستون مزبور درج نمایند . در صورتی که اقلام درآمد هزینه و خرید دارایی های قابل استهلاک متکی به اسناد و مدارک باشند مودیان مذکور بایستی پس از ثبت موارد در دفتر مشاغل , اسناد و مدارک مربوط را بترتیب شماره ردیف دفتر و به نحوی که برای رسیدگی ماموران تشخیص مالیات قابل استفاده باشد نگاهداری نمایند .
    • ماده - 12 - در مواردی که دفتر ر وزنامه و کل نگاهداری میشود کلیه عملیات مالی و پولی موسسه و در موارد نگاهداری دفتر مشاغل کلیه درآمد ها و هزینه ها و خرید و فروش دارایی های قابل استهلاک باید در همان روز انجام حسب مورد در دفتر ر وزنامه یا مشاغل ثبت گردد .
      • تبصره - 1 - تاریخ مذکور در مدارک یا فاکتور فروش یا خرید و غیره ملاک قطعی تاخیر تحریر شناخته نمی شود و هرگاه انجام و ختم اینگونه اعمال با توجه به سیستم و طرز کار موسسه تابع تشریفات و طی مراحلی باشد تا موضوع آماده برای ثبت در دفتر مربوط شود , فاصله بین تاریخ فاکتور یا مدارک و روز آماده شدن آن برای ثبت در دفتر تاخیر ثبت تلقی نخواهد شد .
      • تبصره - 2 - تاخیر تحریر عملیات در صورتی که به منظور سوءاستفاده نباشد در موارد استثنائی تا یک هفته به تشخیص مأمورین تشخیص مالیات و بیش از آن به تشخیص هیات سه نفری موضوع بند سوم ماده 97 قانون مالیات های مستقیم مصوب 3/12/66 به قانونی بودن دفتر خللی وارد نخواهد کرد .
      • تبصره - 3 - در مواردی که دفاتر پلمپ شده توسط مقامات قضایی یا سایر مراجع قانونی از دسترس مودی خارج شود و صاحب دفتر از تاریخ وقوع این امر حداکثر ظرف 30 روز دفاتر جدیدی پلمپ و عملیات آن مدت را در دفاتر جدید ثبت کند , تاخیر ثبت عملیات در این مدت موجب غیر قانونی شناختن دفاتر نخواهد بود .
      • تبصره - 4 - در مورد موسسات جدیدالتاسیس تاخیر ثبت دفاتر برای اولین سال تاسیس تا سی روز از تاریخ ثبت شخص حقوقی و یا تاریخ شروع بکار سایر اشخاص مجاز خواهد بود .
    • ماده - 13 - کلیه عملیات ثبت شده در دفاتر ر وزنامه هر ماه باید حداکثر تا پانزدهم ماه بعد به دفترکل نقل شود .
    • ماده - 14 - موسساتی که دارای شعبه هستند مکلفند با توجه به روش های حسابداری خود خلاصه عملیات شعبه یا شعب خود را در صورتی که دارای دفاتر پلمپ شده باشند , لااقل سالی یک بار و در غیر اینصورت ماه به ماه در دفاتر مرکز موسسه ثبت کنند .
    • ماده - 15 - پلمپ دفاتر ضمن سال مالی مشروط بر اینکه تا تاریخ پلمپ هیچگونه عمل مالی و پولی صورت نگرفته باشد همچنین تاخیر پلمپ تا حد مجاز مقرر در تبصره های سه و چهار ماده 12 این آیین نامه در مورد دفتر ر وزنامه یا حسب مورد دفتر مشاغل و ماده 13 این آیین نامه در مورد دفترکل , موجب غیر قانونی شناختن دفاتر نخواهد بود .
    • ماده - 16 - اشخاصی که حساب های خود را در دفتر مشترک ر وزنامه و کل نگاهداری میکنند , مکلفند برای ثبت عملیات خود دفترکل جداگانه نیز نگاهداری کنند .
    • ماده - 17 - مودیان مشمول این آیین نامه مکلفند برای هر سال مالیاتی دفتر یا دفاتر جدید ثبت و پلمپ نمایند و در صورت استفاده از دفاتر ثبت و پلمپ شده نانویس سال یا سال های قبل موظفند ظرف 30 روز از تاریخ شروع سال مالیاتی جدید مراتب را با ذکر مشخصات دفاتر مزبور به حوزه مالیاتی ذی ربط اعلام نمایند .
      • تبصره - - - حکم این ماده در مورد استفاده از دفاتر ثبت و پلمپ شده لغایت سال 1367 در صورت عدم مغایرت نوع با مقررات موضوع قانون مالیات های مستقیم مصوب اسفند ماه 1366 نیز جاری است .
    • ماده - 18 - مودیانی که از سیستم های مکانیکی یا الکترونیکی استفاده می نمایند موظفند حداقل ماهی یک بار خلاصه اسناد داده شده به ماشین های مکانیکی یا الکترونیکی را در دفتر ر وزنامه ثبت و حداکثر ظرف مهلت تعیین شده در ماده 13 این آیین نامه به دفترکل منتقل کنند و علاوه بر این به منظور تسهیل رسیدگی باید آیین نامه یا دستورالعمل های کار ماشین و برنامه های آن را در اختیار مأموران رسیدگی قرار دهند .
    • ماده - 19 - اعمال زیر در دفترنویسی ممنوع است :
      • بند - الف - قلم زدن مندرجات دفاتر قانونی و نوشتن بین سطور و حاشیه آن ها .
      • بند - ب - تراشیدن و پاک کردن مندرجات دفاتر قانونی .
      • بند - ج - محو یا ناپدیدکردن مندرجات دفاتر با رنگ یا جوهر یا هرگونه وسایل شیمیائی و نظایر آن ها .
      • بند - د - جای سفید گذاشتن در هر صفحه بیش از حد معمول در دفاتر قانونی و همچنین سفید ماندن تمام یا یک یا چند صفحه از دفاتر ر وزنامه و مشاغل در اثناء عملیات .
      • بند - ر - بستانکار شدن حساب های نقدی و بانکی
      • تبصره - - - حکم بند ” د “ این ماده شامل مواردی که سفید ماندن تمام صفحه در دفتر برای ثبت تراز افتتاحی باشد نخواهد بود و همچنین سفید ماندن ذیل صفحات دفتر در آخر هر روز یا هر ماه به شرطی که اسناد دارای شماره ردیف بوده و قسمت سفید مانده با خط بسته شود به اعتبار دفتر خللی وارد نمی سازد .
  • فصل - چهارم - موارد رد دفاتر و تعلق جرایم
    • ماده - 20 - تخلف از تکالیف مقرر در این آیین نامه در موارد زیر موجب رد دفاتر میباشد :
      • بند - الف - در صورتی که دفاتر ارایه شده به نحوی از پلمپ خارج شده و یا فاقد یک یا چند برگ باشد .
      • بند - ب - عدم ثبت یک یا چند فعالیت مالی و پولی در دفاتر بشرط احراز
      • بند - ج - تقدم ثبت یک یا چند معامله نسبت به تاریخ وقوع آن ها
      • بند - د - ثبت تمام یا قسمتی از یک فعالیت در حاشیه
      • بند - ه - ثبت تمام یا قسمتی از یک فعالیت ( آرتیکل ) بین سطور
      • بند - و - تراشیدن و پاک کردن مندرجات دفاتر به منظور سوءاستفاده
      • بند - ز - جای سفید گذاشتن بیش از حد معمول در صفحات و سفید ماندن تمام صفحه در دفتر ر وزنامه و دفتر مشاغل بمنظور سوءاستفاده به استثنای موارد مذکور در تبصره ماده 19 این آیین نامه
      • بند - ح - محو کردن مندرجات دفاتر با وسایل شیمیائی
      • بند - ط - ناپدیدکردن مندرجات دفاتر با رنگ یا جوهر و نظایر آن ها به منظور سوءاستفاده
      • بند - ی - بستانکار شدن حساب های بانکی و نقدی , مگر اینکه حساب های بانکی با صورتحساب بانک مطابقت نماید و با بستانکار شدن حساب های بانکی یا نقدی ناشی از تقدم و تاخیر حساب ها یا دریافت و پرداخت باشد که در این صوورت موجب رد دفتر نیست .
      • بند - ک - تاخیر تحریر دفتر ر وزنامه و دفتر مشاغل زاید بر حد مجاز مقرر در تبصره های 2 و 3 و 4 ماده 12 و تاخیر تحریر دفترکل زاید بر حد مقرر در ماده 13 و تاخیر تحریر زاید بر حد مقرر در ماده 18 این آیین نامه
      • بند - ل - عدم ثبت خلاصه عملیات شعب در دفاتر مرکز طبق مقررات ماده 14 این آیین نامه
      • بند - م - عدم ارایه آیین نامه یا دستورالعمل های کار ماشین و برنامه های آن در مورد اشخاصی که از سیستم های مکانیکی یا الکترونیکی استفاده می نمایند .
      • بند - ن - اشتباه حساب حاصل در ثبت عملیات موسسه در صورتی که نسبت به اصلاح آن طبق مقررات تبصره ماده 10 این آیین نامه اقدام نشده باشد .
      • بند - س - استفاده از دفاتر نانویس سال یا سال های قبل در صورتی که مشخصات آن ها در مهلت مقرر در ماده 17 این آیین نامه به حوزه مالیاتی ذی ربط اعلام نشده باشد .
      • بند - ع - عدم ارایه یک یا چند جلد از دفاتر ثبت و پلمپ شده ( ولو نانویس )
      • تبصره - 1 - در صورتی که دفاتر ابرازی مودی با توجه به نحوه نگاهداری و تحریر و تنظیم حساب های آن بنظر ممیز و تایید سر ممیز مالیاتی ذی ربط غیر قابل رسیدگی تشخیص و یا به علت عدم رعایت موازین قانونی و مقررات این آیین نامه مردود اعلام شود ممیز مالیاتی بایستی مراتب را با ذکر دلایل کافی کتبا به مودی ابلاغ و پرونده امر را برای رسیدگی هیات سه نفری حسابرسان منتخب وزیر امور اقتصادی و دارایی موضوع بند 3 ماده 97 قانون مالیات های مستقیم ارسال دارد چنانچه مودی ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ به آن هیات مراجعه و با ادای توضیحات لازم و ارایه دلایل و مدارک کافی رفع اشکال نماید تشخیص درآمد مشمول مالیات براساس رسیدگی به دفاتر و در غیر اینصورت براساس رای هیات مزبور بطریق علی الراس صورت خواهد گرفت .
      • تبصره - 2 - هیات های موضوع بند 3 ماده 97 قانون مالیات های مستقیم مکلفند دلایل غیر قابل رسیدگی یا مردود بودن دفاتر اعلام شده از طرف مأموران تشخیص را با ملاحظه چگونگی تنظیم و نگاهداری دفاتر و توضیحات مودی ( اعم از حضوری یا ارسالی به صورت کتبی ) و رعایت اطراف و جوانب و با توجه به اوضاع و احوال دفاتر و اسناد و مدارک مربوط و عنایت به اصول کلی و متداول حسابداری و نیز درجه اهمیت اشکالات مطروحه از طرف حوزه مالیاتی و واقعیات امر مورد بررسی دقیق قرار داده نظر خود را برابر حکم بند 3 یاد شده اعلام دارد و در صورت قبول دفاتر مواردی را که طبق ماده 21 این آیین نامه موجب تعلق جریمه میباشند مشخص نماید .
    • ماده - 21 - موارد مذکور در زیر در صورتی که دفاتر و اسناد و مدارک مودی مورد قبول مأموران تشخیص یا حسب مورد هیات موضوع بند 3 ماده 97 قانون مالیات های مستقیم و یا هیاتهای حل اختلاف مالیاتی قرار گیرد , موجب تعلق جریمه میباشد .
      • بند - الف - قلم زدن مندرجات دفاتر قانونی در هر مورد دویست ریال و حداکثر ده هزار ریال .
      • بند - ب - ثبت تمام یا قسمتی از یک فعالیت ( آرتیکل ) بین سطور یا در حاشیه در هر مورد پنج هزار ریال .
      • بند - ج - تراشیدن و پاک کردن مندرجات دفاتر در هر مورد ده هزار ریال .
      • بند - د - محو کردن مندرجات دفاتر با وسایل شیمیائی در هر مورد پنجاه هزار ریال .
      • بند - ه - ناپدیدکردن مندرجات دفاتر با رنگ یا جوهر و نظایر آن ها در هر مورد بیست هزار ریال .
      • بند - و - جای سفید گذاشتن در صفحات دفتر ر وزنامه و دفتر مشاغل بیش از حد مجاز مقرر در این آیین نامه در هر مورد پنج هزار ریال .
      • بند - ز - سفید ماندن تمام صفحه در دفاتر ر وزنامه و مشاغل , غیر از موارد مجاز مقرر در این آیین نامه بازاء هر صفحه سی هزار ریال .
      • بند - ح - بستانکار شدن حساب های نقدی و بانکی , غیر از موارد مجاز مقرر در این آیین نامه برای هر مورد پنج هزار ریال .
      • بند - ط - در دفاتر قانونی بیش از حد مجاز مقرر در این آیین نامه برای هر مورد پنج هزار ریال .
      • بند - ی - در ثبت عملیات موسسه در هر مورد دو هزار ریال و حداکثر بیست هزار ریال .
      • بند - ک - عدم ارایه دفاتر ثبت و پلمپ شده مربوط به سال مالیاتی مورد رسیدگی بازاء هر جلد دفتر یک صد هزار ریال .
      • بند - ل - عدم رعایت مقررات موضوع تبصره 2 ماده 1 این آیین نامه یک صد هزار ریال
      • تبصره - 1 - حداکثر جریمه مقرر در این آیین نامه برای یک یا چند مورد حسب مقررات تبصره یک ماده 95 قانون مالیات های مستقیم بشرح زیر خواهد بود :
        • بند - 1 - تا ده درصد مالیات متعلق , در صورتی که ده درصد مذکور از یک صد هزار ریال بیشتر باشد .
        • بند - 2 - تا یک صد هزار ریال , در صورتی که ده درصد مذکور از یک صد هزار ریال بیشتر باشد .
        • بند - 3 - تا یک صد هزار ریال در صورت عدم شمول مالیات
      • تبصره - 2 - تعلق جرایم مذکور در این آیین نامه که در اجرای تبصره ماده 95 قانون مالیات های مستقیم مقرر شده است مانع وصول جرایم مقرر در سایر مواد قانون مزبور نخواهد بود .
      • تبصره - 3 - جرایم موضوع این ماده باید به همراه مالیات و در صورت عدم شمول مالیات بطور مجزا در مهلت مقرر برای مطالبه مالیات توسط ماموران تشخیص مربوط مورد مطالبه قرار گیرد و چنانچه دفاتر بعدا مورد قبول هیات حل اختلاف مالیاتی واقع شود , هیات مزبور مکلف است موارد تعلق جریمه و میزان آن را در رای صادره مشخص نماید . .