تماس با ماتیکان
درباره ماتیکان
فرهنگ حقوقی
علامت تجاری
قوانین و آرا
صفحه اصلی
قانون
رای وحدت رویه
نظریه مشورتی
بخشنامه وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی در خصوص آیین نامه ایمنی در صنایع آهنگری
بند - 1 - آیین نامه ایمنی در صنایع آهنگری
بند - 2 - دستورالعمل اجرایی آیین نامه ایمنی امور پیمانکاری
بند - 3 - ضوابط اجرایی ماده 58 آیین نامه علایم ایمنی در کارگاه ها وزیر تعاون ، کار و رفاه اجتماعی عبدالرضا شیخ الاسلامی
آئین نامه - ایمنی در صنایع آهنگری : - هدف و دامنه شمول :
بند - هدف - هدف از بازنگری بخش آهنگری آیین نامه و مقررات حفاظت فنی در ریخته گری , آهنگری و جوشکاری مصوب 20/7/1347, به روز رسانی و تطبیق مواد آن با شرایط روز صنایع , پیشرفت تکنولوژی و ایمن سازی محیط کارگاه و صیانت از نیروی انسانی و منابع مادی و پیشگیری از حوادث ناشی از کار در کلیه کارگاه هایی است که در فرایند آن ها از ماشین آلات و تجهیزات آهنگری استفاده میشود .
بند - دامنه شمول - مقررات این آیین نامه به استناد ماده 85 قانون کار تدوین گردیده و برای کلیه کارگاه های مشمول قانون مذکور لازم الاجرا میباشد .
فصل - اول - تعاریف : آهنگری : فرایند شکل دادن فلزات برای رسیدن به شکل مطلوب با ایجاد ضربه یا فشار بوسیله ماشین های آهنگری مانند پتک ها ، پرس ها ، غلطک ها و سایر تجهیزات فرم دهی میباشد . بعضی از فلزات در دمای پایین ( COLD FORGING ) قابل آهنگری بوده ولی بیشتر فلزات برای تغییر شکل نیازمند فرایند پیش گرم میباشند . پتک آهنگری : ماشینی است که اساسا برای آهنگری با قالب های مسطح ( قالب های باز ) استفاده میشود و بصورت یک ستونه و یا دو ستونه میباشد . در ماشین های یک ستونه محل قرارگیری قالب معمولا روی سندان میباشد که سندان از سایر قسمت های پتک مجزا بوده وبر روی فونداسیون جداگانه قرار میگیرد . در نوع دو ستونه سندان با ستون ها بصورت دروازه ای متصل میباشد . این ماشین ها به انواع مختلف به شرح زیر تقسیم بندی میگردند : پتک بخار ، هوا و یا هیدرولیک : نوعی از پتک آهنگری بوده که در آن کوبه ( RAM ) پتک برای هر ضربه توسط سیلندر بخار ، هوا و یا هیدرولیک به بالا برده میشود و انرژی کوبش به قطعه کار توسط سرعت و وزن کوبه و فشار ناشی از سیستم هیدرولیک , هوا و یا بخار اعمال میشود . پتک سقوط آزاد : یکی از انواع پتک های آهنگری میباشد که در آن انرژی آهنگری توسط جرم و سرعت سقوط آزاد کوبه و قالب بالایی اعمال میشود . پتک های کلاچ تخته ای و تسمه ای سقوطی از این نوع میباشد . پرس آهنگری : ماشینی است که در آن شکل دهی فلز بین قالب ها توسط فشار هیدرولیکی یا مکانیکی اعمال شده و معمولا عمل آهنگری تنها با یک کورس پرس برای هر قالب انجام می پذیرد . پرس های پیچی نیز در این دسته بندی قرار می گیرند . پرس دوربری ( TRIMMING ): ماشینی است که توسط آن پلیسه یا قسمت های اضافی قطعه آهنگری به طریق سرد یا گرم از آن جدا میشود که معمولا پرس های ضربه ای و هیدرولیک در این رده قابل استفاده میباشند . پرس آهنگری افقی : ماشینی است که در آن انرژی لازم برای شکل دهی فلز به صورت افقی به قطعه کار اعمال میشود . ماشین آهنگری با انرژی بالا : نوعی از ماشین های پرس آهنگری افقی است که دارای سرعت بالای کوبه ( RAM ) پرس و در نتیجه آن ، سرعت بالای سنبه است که این سرعت بالا از آزاد شدن ناگهانی گاز فشرده ایجاد میشود و معمولا برای چاق کردن یا افزایش حجم کله کار استفاده میگردد . پتک ضربه زن افقی : نوعی ماشین پتک است که با استفاده از انرژی هوا کار میکند . سنبه و ماتریس در این پتک روبروی هم هستند و هر دو بطور همزمان به سمت هم حرکت میکنند و به قطعه کار که توسط ابزاردستی یامانی پولاتور قابل برنامه ریزی جابجامیشود , بصورت پی در پی ضربه می زنند . مانی پولاتور ( MANIPULATOR ): ماشینی است که مواد خام را برای تغذیه فرایند آهنگری دریافت , حمل و جا به جامینماید و به انواع ریل دار و متحرک تقسیم میشود در نوع ریل دار ماشین روی ریل هدایت شده و بوسیله سیستم کنترل پرس آهنگری یا دستی کنترل میشود . در نوع متحرک ماشین دارای راننده بوده و میتواند بصورت آزادانه حرکت کند . غلطک آهنگری : ماشینی است که در آن قطعه کار توسط غلطک هایی که روی آن ها قالب هایی به شکل منحنی نصب شده ، شکل داده میشود و معمولا برای پیش فرم قطعات آهنگری کاربرد دارد و توسط آن قطر بعضی از قسمت های قطعه , بزرگ یا کوچک میشود ( مانند پیش فرم قطعه شاتون ) غلطک تولید حلقه : ماشینی است که برای تولید حلقه های بدون درز از صفحات سوراخ دار دیسک ها در فرایند آهنگری استفاده میشود ( مانند چرخهای واگن ) ماشین کله زنی : ماشینی است از نوع پرس آهنگری افقی که برای ساخت گل پیچ استفاده میشود و قطعه کار تولید شده در آن معمولا دارای ضخامت سه چهارم اینچ و یا کمتر میباشد . ماشین پرچ زنی : ماشینی است مشابه ماشین های پرس آهنگری افقی و کله زنی که برای ساخت پرچ استفاده شده و قطر قطعه کار تولید شده در آن معمولا یک اینچ یا کمتر میباشد . پدال کنترل حرکت پرس : یک کنترل کننده است که با فشار دادن آن میتوان حرکت کوبه پرس را کنترل نمود . توجه : تصاویر بعضی از ماشین آلات آهنگری در ضمیمه پیوست میباشد .
فصل - دوم - مقررات عمومی :
ماده - 1 - کارفرما مکلف است نسبت به شناسایی خطرات و ارزیابی شرایط محیط کار کارگاه های آهنگری اقدام نموده و اقدامات کنترلی مناسب را به منظور حذف مخاطرات احتمالی به عمل آورد .
ماده - 2 - کارگران کارگاه های آهنگری باید متناسب با نوع کار و خطرات مطابق آیین نامه آموزش ایمنی کارفرمایان , کارگران و کارآموزان مصوب شورای عالی حفاظت فنی آموزش های ایمنی لازم را دیده و مدارک مربوطه در پرونده آنان ثبت و ضبط گردیده باشد .
ماده - 3 - ماشین ها و تجهیزات مورد استفاده در صنایع آهنگری باید دارای لوحه شناسایی حاوی اطلاعات و مشخصات زیر بوده و در محل قابل رویتی بر روی آن ها نصب شود :
بند - الف - اسم و آدرس سازنده
بند - ب - شماره سری یا نوع دستگاه ،
بند - ج - مشخصات فنی ضروری مانند توان , طول کورس , تعداد ضربه در دقیقه , تناژ ، وزن ،
بند - ه - شماره سریال ،
بند - و - سال ساخت ،
ماده - 4 - انجام کلیه امور نصب , راه اندازی , بهره برداری و سرویس , تعمیر و نگهداری ماشین آلات و تجهیزات آهنگری باید توسط افراد ماهر و با رعایت دستورالعمل های شرکت سازنده و الزامات قانونی انجام پذیرد .
ماده - 5 - ماشین ها و تجهیزات آهنگری باید دارای پرونده مجزا بوده و دستورالعمل ها , نتایج سرویس , تعمیر , نگهداری و بازرسی های فنی و ایمنی در آن ثبت گردد .
ماده - 6 - کارگران شاغل در صنایع آهنگری باید متناسب با نوع کار و خطرات موجود به وسایل حفاظت فردی مناسب از قبیل عینک های ایمنی و حفاظتی , گوشی ایمنی , کلاهو کفش ایمنی , دستکش , پیش بند و لباس مقاوم به حرارت و مانند آن مطابق با آیین نامه وسایل حفاظت فردی مصوب شورای عالی حفاظت فنی مجهز گردند .
ماده - 7 - مسئولیت بازرسی , تعمیر و نگهداری از ماشین آلات در کارگاه آهنگری برعهده کارفرما بوده که شامل موارد ذیل میباشد :
بند - الف - بازدید و آزمایشات دوره ای و منظم به منظور اطمینان یافتن از ایمنی ماشین آلات . که باید تاییدیه کتبی و مجوز استفاده از ماشین آلات صادر و ثبت گردد .
بند - ب - تهیه برنامه زمان بندی اجرا و ثبت بازرسی ها از حفاظ ها و ابزار های حفاظتی که باید بصورت مکرر و منظم انجام شود و شامل تاریخ و اسامی اشخاص بازرسی کننده و شماره سریال و یا دیگر مشخصه موارد مورد بازرسی قرار گرفته ، باشد .
بند - ج - آموزش به افراد جهت انجام بازرسی ها و تعمیر و نگهداری صحیح ماشین آلات و تجهیزات آهنگری .
ماده - 8 - طراحی , جانمایی , اجرای فونداسیون و نصب ماشین ها و تجهیزات آهنگری باید مطابق استاندارد های فنی و مهندسی انجام گیرد .
ماده - 9 - فنرهای ضربه گیر که در پرس و پتک های آهنگری بکار میروند باید به وسیله حفاظ های مناسب محصور شده باشند .
ماده - 10 - قطعات ماشین آلات آهنگری که در ارتفاع ( بالای سر اپراتور ) نصب میشوند باید بصورتی محافظت شوند که در اثر خطا یا اشکال در عملکرد , امکان سقوط آن ها و ایجاد حادثه وجود نداشته باشد .
ماده - 11 - ماشین ها و تجهیزات آهنگری باید دارای سیستم های قطع کننده نیرو و قفل کننده یا از کارانداختن سیستم کنترل سیکل در شرایط عادی یا اضطراری باشند . ضمنا کنترل دستی این تجهیزات باید به سهولت قابل دسترس اپراتور باشد .
ماده - 12 - پرس ها و پتک های آهنگری باید مجهز به وسایل تک ضربه ای باشند تا پس از وارد آوردن هر ضربه عمل پدال یا اهرم فرمان را قطع کند و مانع کار پرس برای بار دوم شود .
ماده - 13 - کوبه پتک ها و پرس های آهنگری باید در مواقع تعویض قالب و یا تعمیرات , کاملا مهار و قفل شوند . بلوک ها و یا گوه های مورد استفاده برای این منظور باید دارای استحکام و سازه مناسب و مساوی یا بیشتر از مقادیر داده شده در جدول شماره 1 باشند .
جدول - استحکام و ابعاد سنبه های مورد استفاده در پتک ها و پرس ها - حداکثر تغییر مکان کوبه ( اینچ ) حداکثر وزن پتک آهنگری ( پوند ) ضریب ایمنی حداکثر بار استاتیک در طول سنبه ( پوند ) حداقل استحکام شکست به صورت موازی یا جهت دانه ها ( psi ) سطح مقطع سنبه ( اینچ مربع ) سایز ( اینچ ) 44 8000 10 80000 5000 16 4×4 66 18000 10 180000 5000 36 6×6 88 32000 10 320000 5000 64 8×8 100 50000 10 500000 5000 100 10×10 132 72000 10 720000 5000 144 12×12
ماده - 14 - انبرهای مورد استفاده در آهنگری باید دارای شرایط زیر باشند :
بند - الف - دارای طول مناسب بوده تا از بروز خطرات احتمالی ناشی از ورود اعضا بدن به منطقه خطر و آسیب به بدن کارگر در مواقع لگد زدن جلوگیری نماید .
بند - ب - دسته های آن فاقد لبه های تیز باشند .
بند - ج - طراحی آن متناسب با ابعاد قطعه مورد جابجایی باشد .
ماده - 15 - برای خارج نمودن ضایعات حاصله مانند پلیسه های فلزی و یا پوسته های اکسیدی و یا انجام عمل روغن کاری باید از ابزار های مناسب استفاده نمود . این ابزار ها باید دارای طول کافی باشند تا کارگر بتواند به تمامی طول قالب دسترسی پیدا کند بدون اینکه دست ها و یا بازوهای وی بین قالب ها قرار گیرد .
ماده - 16 - تجهیزات و ابزار های مربوط به نصب ایمن قالب ها ( روبندها , کفشک ها و نگاهدارنده ها ) باید دارای استحکام ، اندازه و ابعاد مناسب باشند .
ماده - 17 - برای جلوگیری از پرتاب قطعات و ضایعات حاصله مانند پلیسه های فلزی و یا پوسته های اکسیدی و یا عدم ورود سایر کارگران به منطقه خطر باید در قسمت پشت و طرفین ماشین های پتک و پرس های آهنگری حفاظ مناسب نصب گردد . به این منظور حفاظ ها باید در یک طرف دارای پاشنه هایی باشند که بتوانند روی آن ها بچرخند یا اینکه به ستون های قابل حملی که روی زمین گذارده شده تکیه داشته و یا از سقف آویزان شده باشند .
ماده - 18 - . در فرایندهای مرتبط با صنایع آهنگری که دود , گاز یا بخارات تولید میشود استفاده از سیستم تهویه مناسب به منظور حذف عوامل زیان آور مذکور الزامی است .
فصل - سوم - مقررات اختصاصی ماشین پتک آهنگری :
ماده - 19 - روبندها و گوه های تنظیم قالب ها در ماشین های پتک باید فاقد زائده بوده و از مواد مناسب و مستحکمی ساخته شده باشند تا به سادگی دچار شکستگی نگردند .
ماده - 20 - ماشین پتک بخار و یا هوای فشرده باید دارای پوشش ایمنی در قسمت فوقانی سیلندر باشد تا در مواقعی که محور پتک شکسته شده و یا از جا خارج میشود به عنوان ضربه گیر ، عمل نماید .
ماده - 21 - ماشین های پتک بخار و یا هوای فشرده باید مجهز به یک شیر اضطراری با عملکرد سریع باشد . محل نصب شیر باید در خط ورودی سیستم بوده و به راحتی قابل دسترسی باشد ، این شیر باید در مواقعی که پتک تحت تعمیر و یا تنظیم بوده و یا قالب ها در حال تعویض میباشند ، بسته و قفل شده باشد .
ماده - 22 - لوله های بخاررسان ماشین پتک در صورت لزوم باید از مجرایی که در کف کارگاه تعبیه شده عبور داده شود در غیر اینصورت برای جلوگیری از تماس اشخاص با این لوله ها باید آن ها را عایق کاری نمود .
ماده - 23 - سیلندر های ماشین پتک بخار باید دارای سیستم تخلیه آب بوده و کلیه وسایل تخلیه خودکار و غیرخودکار سیلندر های ماشین پتک بخار به فاضلاب مرتبط باشند .
ماده - 24 - در پتک های کلاچ تخته ای سقوطی ( Board drop hammer ) جهت جلوگیری از سقوط تخته های شکسته یا جدا شده باید حفاظ مناسب محصورکننده پیش بینی شود که بصورت محکم به پتک متصل شده باشد .
ماده - 25 - در پتک های کلاچ تخته ای سقوطی , مجموعه ها و اتصالات که امکان شل شدن و سقوط دارند باید بصورت محکم در جای خود نصب شده باشند و در جریان فرایند آهنگری بصورت مستمر کنترل شوند .
ماده - 26 - لوله های سیستم بخار و یا هوای فشرده در ماشین پتک باید مطابق استاندارد های معتبر بین المللی مربوطه ساخته و نصب شده باشند .
ماده - 27 - در پتک های آهنگری که گرفتن قطعه کار به زیر پتک فقط با یکدست انجام میگیرد باید برای بکارگیری دست آزاد کارگر از پیستوله های گرافیت پاش یا باد استفاده نمود .
ماده - 28 - تمامی کنترل های پایی در پتک های آهنگری مثل پدال ها ، شیرها و سوییچ ها باید دارای حفاظ مناسب و موثر بوده تا در مقابل فرامین ناخواسته یا سقوط احتمالی قطعات بر روی آن ها مصون باشند .
ماده - 29 - ماشین پرس آهنگری : محل قرارگیری شیرها و سوئیچ های دستی در ماشین پرس آهنگری ، پرس آهنگری افقی و ماشین کله زنی و پرچ زنی و دوربری باید مشخص شده و به سادگی قابل دسترسی باشند .
ماده - 30 - در پرس مکانیکی و دوربری آهنگری در زمانیکه قالب ها تعویض و یا تعمیر میگردند رعایت موارد زیر الزامی است :
بند - الف - نیروی راه انداز پرس باید قفل شده باشد .
بند - ب - چرخ طیار پرس به حالت ثابت درآمده باشد .
بند - ج - کوبه پرس باید ثابت شده باشد . برای این منظور از قطعاتی باید استفاده شود که دارای استحکامی برابر یا بیشتر از موارد مندرج در جدول شماره 1 باشند .
ماده - 31 - در پرس هیدرولیک آهنگری در زمانیکه قالب ها تعویض و یا تعمیر میگردند رعایت موارد زیر الزامی است :
بند - الف - پمپ های هیدرولیک و اجزای اعمال نیرو باید قفل شده باشند .
بند - ب - کوبه پرس باید ثابت شده باشد . برای این منظور از قطعاتی باید استفاده شود که دارای استحکامی برابر یا بیشتر از موارد مندرج در جدول شماره 1 باشند .
ماده - 32 - غلطک آهنگری : غلطک آهنگری باید در وضعیت باز ( دهانه دو غلطک از هم فاصله داشته باشند ) روشن گردیده و به تدریج به همدیگر نزدیک شده تا قطعه کار را به ابعاد موردنیاز برسانند .
ماده - 33 - تجهیزات گرمایی : جهت جلوگیری از بالا رفتن بیش از حد دما در کلیه تجهیزات گرمایی آهنگری باید از سیستم کنترل حفاظتی ( شامل ترموکوپل ها و ترمومترها ) استفاده گردد .
ماده - 34 - برای جلوگیری از تجمع خطرناک مخلوط گاز های محترق نشده و هوا در کوره هایی با سوخت مایع و یا گاز باید اقدامات حفاظتی مناسب انجام پذیرد .
ماده - 35 - نحوه کار و تعمیر و نگهداری تمامی تجهیزات گرمایی الکتریکی و عملیات حرارتی باید براساس دستورالعمل سازنده انجام پذیرد .
فصل - چهارم - سایر مقررات :
ماده - 36 - مکان های خطرناک در مسیر حرکت مانی پولاتورهای ریل دار باید توسط سیستم حفاظتی مناسب مانند پرتوهای نوری , و یا دیگر تجهیزات مشابه تحت کنترل و حفاظت قرار گیرد .
ماده - 37 - اطاق های کنترل پیش بینی شده در نزدیکی ماشین ها و تجهیزات صنایع آهنگری باید دارای شرایط زیر باشند :
بند - الف - دارای دید کافی نسبت به محیط باشد .
بند - ب - دارای تهویه مطبوع باشد .
بند - ج - دارای عایق حرارتی باشد .
بند - د - از لحاظ صدا حفاظت شده باشد .
بند - ه - در صورت لزوم دارای پنجره های بازتاب حرارتی باشد .
بند - و - در صورت لزوم با شیشه های رنگی مخصوص برای حفاظت اپراتورها در مقابل تشعشع نور حفاظت شده باشد .
بند - ز - در صورت لزوم در مقابل ضربات خارجی مانند پرتاب ناشی از شکسته شدن مواد و پوسته های اکسیدی محافظت شده باشد .
ماده - 38 - در صورتی که فشار دیگ بخار اصلی کارگاه بیشتر از فشار مجاز ماشین پتک باشد باید یک دستگاه تقلیل فشار با یک سوپاپ تنظیم کننده خودکار که عمل آن به وسیله سوپاپ اطمینان تکمیل میشود روی ماشین نصب گردد .
ماده - 39 - جایگاه ها و سکوهای کار و همچنین وسایل دسترسی به آن ها که برای تعمیر و نگهداری و بازدید ماشین ها و تجهیزات آهنگری استفاده میشود باید مطابق آیین نامه ایمنی کار در ارتفاع مصوب شورای عالی حفاظت فنی , ایمن سازی گردد .
ماده - 40 - در ماشین های افقی آهنگری و پرس های ضربه ای که در تولید پیچ و مهره و سایر قطعات نیز کاربرد دارند باید از یک قطعه بعنوان فیوز از جنس چدن خاکستری استفاده گردد . این قطعه بین بدنه دستگاه و ماتریس ثابت کار گذارده میشود تا در زمان اعمال فشار بیش از حد در اثر گیر کردن قطعه کار , این فیوز مستهلک گردیده و مانع بروز حوادث احتمالی شود .
ماده - 41 - به منظور جلوگیری از بروز عوارض جسمانی و حوادث احتمالی کارگرانی که در کارگاه های آهنگری اقدام به جا به جایی و حمل و نقل بار می نمایند رعایت مفاد آیین نامه های حفاظتی حمل دستی بار و وسایل حمل و نقل و جا به جا کردن مواد و اشیا در کارگاه ها , مصوبات شورای عالی حفاظت فنی , الزامی است .
ماده - 42 - حفاظ ماشین ها و تجهیزات آهنگری همواره باید در جای خود قرار گرفته باشد و پس از تعمیر و نگهداری و بازدید نیز تا بستن حفاظ ها امکان راه اندازی دستگاه ها میسر نباشد . ضمنا نصب علایم و تابلو های هشدار دهنده در این زمینه الزامی است .
ماده - 43 - نوار نقاله هایی ( conveyor ) که برای حمل و نقل قطعات داغ در صنایع آهنگری بکار میرود باید دارای شرایط ایمنی زیر باشد :
بند - الف - دارای لبه محافظ بوده تا از سقوط قطعات داغ به هنگام حرکت جلوگیری کند .
بند - ب - دارای تجهیزات قطع اضطراری بوده که تحت هر شرایطی بتوان حرکت دستگاه را متوقف نمود .
بند - ج - کلید های راه انداز و توقف نوار نقاله باید مجهز به حفاظ مناسب بوده تا در صورت برخورد یا تماس اتفاقی اشخاص , ماشین ها یا اجسام سنگین مانع راه اندازی آن ها گردد .
بند - د - ابتدا و انتهای آن و همچنین وسایل انتقال نیروی دستگاه دارای حفاظ مناسب باشد .
بند - ه - برای پایداری آن ها , تمامی پایه های آن بطور مناسب در سطح زمین مستقر گردیده و فاقد لنگی باشد .
ماده - 44 - در صنایع آهنگری که از انواع ماشین های پرس قدرتی سرد استفاده میشود رعایت مفاد آیین نامه و مقررات حفاظتی پرس ها ( پرسکاری سرد فلزات ) مصوب شورای عالی حفاظت فنی الزامی است .
ماده - 45 - به استناد ماده 88 قانون کار جمهوری اسلامی ایران اشخاص حقیقی و حقوقی که به ساخت یا ورود یا عرضه ماشین ها و تجهیزات آهنگری می پردازند مکلف به رعایت موارد ایمنی و حفاظتی مناسب میباشند .
ماده - 46 - مسئولیت رعایت مقررات این آیین نامه به عهده کارفرما بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه به دلیل عدم توجه کارفرما به الزامات قانونی ، وی مکلف به جبران خسارات وارده میباشد .
امضاء - - - این آیین نامه مشتمل بر چهار فصل و 46 ماده به استناد مواد 85 و 91 قانون کار جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ 23/8/1390 شورای عالی حفاظت فنی تهیه و در تاریخ 28/12/1390 به تصویب وزیر تعاون , کار و رفاه اجتماعی رسیده است . آیین نامه مذکور جایگزین مواد 8 الی 28 آیین نامه و مقررات حفاظت در ریخته گری , آهنگری و جوشکاری که در تاریخ 20/8/1347 توسط شورای عالی حفاظت فنی تهیه گردیده , میباشد .