تماس با ماتیکان
درباره ماتیکان
فرهنگ حقوقی
علامت تجاری
قوانین و آرا
صفحه اصلی
قانون
رای وحدت رویه
نظریه مشورتی
بخشنامه وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی در خصوص آیین نامه ایمنی کار در ارتفاع
کلیات - - - هدف : هدف از تدوین این آیین نامه ، ایمن سازی محیط کار و صیانت از نیروی انسانی و منابع مادی کشور و پیشگیری از حوادث ناشی از کار در کلیه کارگاه هایی میباشد که عملیات کار در ارتفاع و فرایندهای مرتبط ، در آن ها انجام میگیرد . دامنه شمول : مقررات این آیین نامه به استناد ماده 85 قانون کار جمهوری اسلامی ایران تدوین گردیده و برای کلیه کارگاه های مشمول قانون مذکور لازم الاجرا میباشد .
بند - تعاریف - کار در ارتفاع : هر کار یا فعالیتی که موقعیت انجام آن ، در ارتفاع بیش از 2/1 متر نسبت به سطح مبنا انجام گیرد . سطح مبنا : اولین سطح زیرین جایگاه کار یا سکوی کار در ارتفاع ، که بصورت ایمن گسترش یافته است . مراجع ذی صلاح آموزشی : به مراکزی اطلاق میگردد که مجوز لازم را از سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور یا سایر مراکز بین المللی معتبر اخذ نموده باشند . مجری ذی صلاح : شخص حقیقی یا حقوقی است که صلاحیت ، تجربه و مهارت انجام کار را به صورت علمی و فنی داشته و میتواند با استفاده از نیروی کارآمد و شخص ذی صلاح نسبت به انجام عملیات برپایی ، تغییرات و جمع آوری تجهیزات سامانه کار در ارتفاع اقدام نماید . شخص ذی صلاح : متخصصی است با دانش فنی و مهارت لازم مطابق با شرایط این آیین نامه که با گذراندن دوره های آموزشی از مراجع ذی صلاح آموزشی ، توانایی سرپرستی و نظارت بر کار در ارتفاع را داشته باشد . ضمنا نامبرده میتواند نماینده مجری ذی صلاح یا کارفرما باشد . عامل کار در ارتفاع : فردی است که آموزش های متناسب با نوع کار در ارتفاع را حسب شرایط گذرانده و نسبت به اخذ گواهینامه مربوط از مراجع ذی صلاح آموزشی اقدام نموده و قادر به انجام کار بصورت ایمن میباشد . حفاظت از سقوط : مجموعه تدابیر و اقداماتی است که به منظور پیشگیری از سقوط یا کاهش عوارض و صدمات ناشی از آن انجام میشود . روش های ایمن انجام کار در ارتفاع : الف سامانه محدود کننده : سامانه ای است که از قرارگیری فرد در وضعیت سقوط جلوگیری میکند و به دو شکل عمومی نظیر ، نرده حفاظتی و فردی شامل نقطه اتصال ، لنیارد و کمربند حمایل بند کامل بدن مورد استفاده قرار میگیرد . ب سامانه متوقف کننده : سامانه ای است که با استفاده از تجهیزات مناسب ، در صورت انجام سقوط ، با جذب انرژی ناشی از سقوط باعث کاهش شدت صدمات و جراحات وارده به عامل کار در ارتفاع کار میگردد . که به دو شکل فردی شامل ، کمربند حمایل بند کامل بدن ، طناب ایمنی و نظایر آن ها و عمومی مانند تور ایمنی مورد استفاده قرار میگیرد . ج دسترسی با طناب : این روش شامل دو سامانه ایمن مجزا میباشد : یکی به عنوان طناب دسترسی و دیگری تحت عنوان طناب پشتیبان عمل مینماید که شامل ، کمربند حمایل بند کامل بدن همراه با وسایل دیگری برای صعود و فرود به جایگاه کار ، و یا از آن و نیز موقعیت استقرار مناسب استفاده میشود . فاصله ایمن : حداقل فاصله ای است که برای جلوگیری از برخورد فرد هنگام سقوط با سطح مبنا مورد استفاده قرار میگیرد . لنیارد : طناب یا تسمه ای است که به منظور ایجاد ارتباط بین عامل کار در ارتفاع با نقطه یا طناب تکیه گاه یا سازه ثابت با کم ترین ایجاد مزاحمت مورد استفاده قرار میگیرد . کمربند ایمنی : وسیله ای است از جنس الیاف طبیعی یا مصنوعی با ترکیبات پلیمری که ناحیه کمر را میپوشاند . حمایل بند کامل بدن ( هارنس ): پوششی است از جنس الیاف با ترکیبات پلیمری و مقاوم که عموما از انتهای بالای ران تا روی سطح کتف را پوشانده و توسط قلابهایی که به روی آن متصل است ، فرد را به سایر تجهیزات سامانه های کار در ارتفاع وصل میکند . قلاب قفل شونده ( کارابین ): ابزاری است حلقه ای شکل که برای اتصال اجزاء سامانه های کار در ارتفاع به یکدیگر ، مورد استفاده قرار میگیرد و به دو شکل پیچی یا قفل خودکار ، ایمن میگردد . شوک گیر : ابزاری است که در روش های ایمن انجام کار در ارتفاع ، به منظور کاهش اثر نیروی ضربه حاصل از سقوط ، مورد استفاده قرار میگیرد . انواع طناب : تکیه گاهی ، عملیات ، ایمنی ، دینامیکی ، نیمه استاتیک ، پشتیبان . طناب تکیه گاهی : طنابی است انعطاف پذیر که از یک سمت به تکیه گاه ایمن متصل گردیده و به منظور حفاظت و محدود سازی فرد در برابر سقوط عمل میکند . طناب عملیات : طنابی از نوع تکیه گاهی است که برای حالت معلق ، موقعیت گیری و محدود سازی فرد در عملیات صعود و فرود مورد استفاده قرار میگیرد . طناب ایمنی : طنابی از نوع تکیه گاهی است که در زمان سر خوردن عامل کار در ارتفاع ، از دست دادن موقعیت اولیه وی عمل نموده و فرد را در حین سقوط متوقف مینماید . طناب دینامیک : طنابی است با خاصیت کشسانی که برای جذب شوک ناشی از سقوط و به حداقل رساندن نیروی برخورد مورد استفاده قرار میگیرد . انواع نردبان : یکطرفه قابل حمل ، دو طرفه ، ثابت ، ریلی ، ثابت سقفی ( پله مرغی )، کشویی ، طنابی . داربست : ساختاری است موقتی ، که برای ایجاد یک یا چند جایگاه کار به منظور حفظ و نگهداری کارگران و مصالح در ارتفاع و فراهم نمودن دسترسی کارگران به تراز بالاتر ، مورد استفاده قرار میگیرد و به انواع ثابت ، متحرک ، دیوارکوب ، معلق و نردبانی تقسیم میشود . اجزاء داربست : پایه ، کفشک ، تیر ، دستک ، اتصالات یا بست ها ، راه دسترسی ، کفپوش سکو ، پاخور ، تیر میانی حفاظتی ، تیر بالایی حفاظتی ، بالشتک ، صفحه پایه . بالشتک : صفحه ای است از جنس چوب ، فلز و یا بتن که برای گسترش بار وارده از لوله پایه یا کفشک به زمین مورد استفاده قرار میگیرد . راه دسترسی : برای رسیدن ایمن عامل کار در ارتفاع کار به تراز مربوطه مورد استفاده قرار میگیرد . مهار : قطعه ای است که بصورت مایل و افقی در ترازهای مختلف بر روی داربست نصب گردیده و به عنوان باربر عمل میکند . بادبند : قطعه ای است که در طول ، عرض یا ارتفاع ( عمودی یا مورب ) برای جلوگیری از حرکت جانبی در داربست نصب میگردد . بالابر سیار : ماشین سیاری است که برای انتقال افراد برای کار در ارتفاع ، از داخل سکو ( محفظه ایمن ) استفاده میشود با این دید که افراد میتوانند در یک موقعیت دسترسی خاص به داخل سکو سوار یا پیاده شوند و به دو گروه اصلی زیر تقسیم میشوند : گروه الف : بالابر سیاری که تصویر عمودی مرکز ثقل بار همواره داخل خط واژگونی است . گروه ب : بالابر سیاری که تصویر عمودی مرکز ثقل بار ممکن است خارج از خط واژگونی باشد . و براساس نوع حرکت به سه گروه زیر تقسیم میشوند : نوع اول : بالابر سیاری که حرکت آن فقط در موقعیت ترافیکی مجاز میباشد . نوع دوم : بالابر سیاری که در زمان بالا بودن سکو میتواند حرکت نماید و بالابر از مکانی بر روی شاسی کنترل میشود . نوع سوم : بالابر سیاری که در زمان بالا بودن سکو میتواند حرکت نماید و بالابر از درون سکو کنترل میشود . ضریب ایمنی : نسبتی است که از تقسیم حداکثر نیروی وارده به سازه که میتواند سازه در برابر شکست یا تخریب مقاومت نموده به نیروی وارده ناشی در زمان بهره برداری که به همان عضو وارد میگردد . این ضریب هرگز نباید کمتر از 4/2 باشد . ( براساس استاندارد 92 ANSI A و 280 BSEN ) حد بار کاری : حداکثر باری است که توسط بخشی از تجهیزات در وضعیت مشخص شده توسط شرکت سازنده ، مجاز به بهره برداری و استفاده از دستگاه یا تجهیزات میباشد . بار کاری ایمن ( SWL ): حداکثر حمل بار در شرایط ایمن که برای بخشی از تجهیزات ، در وضعیت های مشخص در نظر گرفته میشود . توجه 1: تصاویر بعضی از مواد آیین نامه در ضمیمه پیوست میباشد . توجه 2: کلیه واحد های مورد استفاده در این آیین نامه براساس سیستم متر یک میباشد .
فصل - اول - الزامات عمومی :
ماده - 1 - کارفرما مکلف است نسبت به شناسایی و ارزیابی مخاطرات و ایمن سازی محیط کار اقدام نماید .
ماده - 2 - کارفرما مکلف است با استفاده از سامانه های انجام ایمن کار در ارتفاع متناسب با نوع کار ، ایمنی افرادی که در ارتفاع بیش از 2/1 متر نسبت به سطح مبنا مشغول کار میباشند ، را تامین نماید .( شکل های 54، 55، 67، 69 و 70)
ماده - 3 - کارفرما مکلف است نسبت به تهیه لوازم و تجهیزات استاندارد و متناسب با نوع کار در ارتفاع که دارای لوح شناسایی حاوی اطلاعات فنی بوده و در محل مناسبی از تجهیزات قابل رویت ، نصب شده است را اقدام و در اختیار کارگران قرار دهد .
ماده - 4 - کارفرما مکلف است در شرایط جوی نامساعد یا معیوب و ناقص بودن سازه و تجهیزات یا نقص در روش های ایمن کار در ارتفاع ، از فعالیت کارگران شاغل در ارتفاع جلوگیری بعمل آورد .
ماده - 5 - باعنایت به ماده 88 قانون کار جمهوری اسلامی ایران ، کلیه واردکنندگان ، تولید کنندگان ، فروشندگان ، عرضه کنندگان و بهره برداران از ابزارآلات ، دستگاه ها و تجهیزات مربوط به عملیات کار در ارتفاع مکلف به رعایت استاندارد تولید و موارد ایمنی و حفاظتی فوق الذکر میباشند .
ماده - 6 - نردبان ، اجزاء داربست ، تجهیزات کار با طناب و سایر تجهیزات و دستگاه های کار در ارتفاع باید قبل از هر بار استفاده توسط عامل کار در ارتفاع بازدید شده و در صورت فرسوده یا معیوب بودن ، موضوع را به کارفرما یا نماینده وی گزارش نماید .
ماده - 7 - کارفرما مکلف است پس از اطلاع از فرسوده و معیوب بودن لوازم و تجهیزات کار در ارتفاع با برچسب « خطرناک است استفاده نشود » آن ها را از دسترس کارگران خارج و پس از تعمیر شدن ، تایید توسط شخص ذی صلاح مجددا به محل کار منتقل نماید . ( شکل 9)
ماده - 8 - انجام کلیه امور نصب ، راه اندازی ، بهره برداری ، سرویس ، تعمیر و نگهداری تجهیزات ، دستگاه و ماشین آلات کار در ارتفاع باید مطابق با دستورالعمل شرکت سازنده صورت پذیرد .
ماده - 9 - کلیه متعلقات داربست ، نردبان ، تجهیزات ، ابزار و وسایل کار در ارتفاع باید قبل از شروع و پس از اتمام کار توسط کارگران و در فواصل معین دوره ای بازرسی و کنترل گردد و مجوز شروع به کار صادر شود .
ماده - 10 - کلیه لوازم و تجهیزات کار در ارتفاع باید توسط شخص ذی صلاح بصورت دوره ای مورد بازرسی دقیق قرار گرفته و در صورت مشاهده نقص و یا فرسودگی برای از رده خارج نمودن به کارفرما اعلام نماید .
ماده - 11 - کلیه مجریان ذی صلاح مشمول این آیین نامه که عملیات اجرایی آن ها در ارتفاع انجام میگیرد موظف میباشند در هنگام انجام کار از کارگران دارای گواهینامه مهارت از سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور یا سایر مراجع ذی صلاح استفاده نمایند .
ماده - 12 - عامل کار یا شخص ذی صلاح باید دارای گواهینامه مهارت فنی لازم از مراکز ذی صلاح بوده و توانایی انجام کار مربوطه را داشته باشد .
ماده - 13 - کارفرمایان ، مجریان ، پیمانکاران و سایر عوامل اجرایی در محدوده کارگاه و عملیات خود مکلف به جلوگیری از ورود افراد متفرقه میباشند . ضمنا نصب علایم هشداری برای کارگران و افراد متفرقه « مطابق آیین نامه علایم ایمنی در کارگاه ها » به نحوی که به سهولت قابل رویت باشد و مانع انجام کار نگردد الزامی است .
ماده - 14 - حمل و نقل ، نصب ، جمع آوری ، انبار نمودن و کار با دستگاه ها ، ماشین آلات و تجهیزات کار در ارتفاع باید بگونه ای باشد که خطری را برای کارگران و افراد متفرقه ایجاد نکند .
ماده - 15 - پرتاب کردن و رها نمودن هرگونه شی ، ابزار ، لوازم ، تجهیزات و مصالح در حین کار ممنوع است .
ماده - 16 - طناب ها و کابل ها باید در برابر هرگونه سایش ، مواد خورنده ، گرما و شعله مستقیم مقاوم باشند .
ماده - 17 - رعایت آیین نامه های مربوط به خطوط برق دار در انجام هرگونه عملیات کار در ارتفاع که افراد و تجهیزات مربوطه در حریم تجهیزات و خطوط برق دار قرار می گیرند ، الزامی است .
ماده - 18 - در لبه سقف های شیب دار باید تجهیزات مناسب و کافی جهت جلوگیری از لغزش و سقوط کارگر و یا ابزار کار پیش بینی شود .( شکل 34 )
ماده - 19 - کارگرانی که بر روی سقف های شیب دار با شیب بیش از 20 درجه کار میکنند باید مجهز به سامانه محدود کننده و یا متوقف کننده گردند و در صورت امکان تورهای حفاظتی در زیر محل کار آن ها نصب گردد . ( شکل های 13، 55 )
ماده - 20 - حضور فرد دوم روی سطح مبنا در هنگام انجام کار روی جایگاه های کار آویزان ، بالابر های سیار ، برجی الزامی است .
ماده - 21 - کارفرما مکلف است نسبت به تهیه و در اختیار قرار دادن وسیله ارتباطی مناسب با فرد ثانوی در زمان انجام عملیات در ارتفاع اقدام نماید .
ماده - 22 - کارفرما مکلف است نسبت به نصب تابلو با محتوای موضوعی « قابل استفاده یا عدم استفاده » سامانه از قبیل داربست ، متوقف کننده ، بالابر سیار ، جایگاه کار آویزان و سایر موارد مشابه اقدام نماید .
ماده - 23 - هنگام کار در ارتفاع فرد مستقر در جایگاه کار باید متناسب با نوع کار مجهز به وسایل حفاظت فردی از قبیل لباس کار ، هارنس ، کلاهو کفش ایمنی و سایر لوازم حفاظت فردی گردد . ( شکل های 68، 78 )
ماده - 24 - استفاده از کمربند ایمنی برای عملیات کار در ارتفاع ممنوع بوده فقط در صورتی مجاز است که به عنوان سامانه محدود کننده مورد استفاده قرار گیرد و فرد نباید در وضعیت سقوط قرار گیرد . ( شکل های 154 و 254 و 55)
فصل - دوم - نردبان :
ماده - 25 - نوع ، جنس و ابعاد ، قابلیت بارگذاری هر پله ، نحوه نصب و نگهداری نردبان باید با شرایط جوی ، محیطی و نوع عملیات متناسب باشد .
ماده - 26 - استفاده از نردبان در موارد زیر ممنوع است :
بند - الف - روی داربست یا جایگاه کار در ارتفاع ( شکل 1 28)
بند - ب - به عنوان الوار و تخته زیرپایی برای ایجاد جایگاه کار ( شکل 33 )
بند - ج - قرار دادن پایه های نردبان بر روی جایگاه کار ناپایدار مانند بشکه ، آجر ، جعبه ، کیسه ، دریچه های آدم رو و موارد مشابه ( شکل 39 )
بند - د - آغشته بودن سطوح مختلف نردبان بهلکه چربی ، گریس ، روغن و سایر مواد لغزنده دیگر .
بند - ه - معبر و پل ارتباطی بین دو جایگاه کار در ارتفاع
بند - و - استفاده از نردبان معیوب ، شکسته ، پوسیده و ناسالم
بند - ز - تکیه گاه فوقانی ناایمن ، سست و لغزنده باشد ( شکل 8)
ماده - 27 - طول نردبان قابل حمل نباید بیش از 10 متر باشد . ( شکل 1)
ماده - 28 - پایه های نردبان باید بر روی سطوح هموار و همتراز که مقاوم و غیر لغزنده باشد ، قرار گیرد .
ماده - 29 - برای تردد و استفاده از نردبان ، کارگر باید همواره رو به نردبان بوده و دارای سه نقطه اتکاء باشد و وضعیت بدن او نباید از محور تقارن نردبان خارج گردد . ( شکل 5)
ماده - 30 - فواصل پله های نردبان از یکدیگر باید مساوی و بین 25 تا 35 سانتی متر باشد .
ماده - 31 - تردد یا استقرار همزمان دو کارگر بر روی نردبان به جزء نردبان ثابت ممنوع است .( شکل 12 )
ماده - 32 - به جز نردبان طنابی استفاده از سایر نردبان ها هنگامی به عنوان جایگاه کار مجاز است که جایگاه کار از پله سوم انتهایی نردبان بالاتر قرار نگیرد .( شکل های 10 و 13)
ماده - 33 - استقرار نردبان یکطرفه قابل حمل باید به گونه ای باشد که زاویه ایجادی بین نردبان با سطح مبنا در حدود 75 درجه بوده و یا شیب آن طوری انتخاب شود که فاصله بین پایه نردبان تا پای سازه یک چهارم فاصله تکیه گاه فوقانی بر روی سازه تا سطح مبنا باشد . ( شکل 28 )
ماده - 34 - در صورت اجبار در استقرار نردبان یکطرفه قابل حمل در زاویه ای بین 75 تا 90 درجه که تکیه گاه تحتانی با سطح مبنا ایجاد میگردد باید نردبان بوسیله اتصالاتی با سازه یا دیوار بصورت ایمن بسته و محکم گردد . ( شکل 8)
ماده - 35 - در نردبان های یکطرف های که به عنوان معبر استفاده میشود باید انتهای فوقانی آن 1 متر از تکیه گاه بالاتر بوده و به نحو ایمنی مهار گردد . ( شکل های 6 و 15)
ماده - 36 - اتصال دو نردبان یکطرفه به یکدیگر به منظور افزایش طول آن ممنوع است .
ماده - 37 - همتراز نمودن پایه های نردبان یکطرفه قابل حمل در سطوح با شیب بیش از 16 درجه ممنوع بوده و برای کمتر از آن باید از گوه مناسب استفاده شود . ( شکل 27)
ماده - 38 - استقرار نردبان یکطرفه قابل حمل در امتداد سطح شیب دار با شیب بیش از 6 درجه ممنوع است . ( شکل 27 )
ماده - 39 - نردبان ثابت با طول بیش از 3 متر باید مجهز به سامانه متوقف کننده از سقوط باشد و در فواصل حداکثر 9 متری یک پاگرد و هر قطعه از نردبان بین دو پاگرد به نحوی نصب گردند که در امتداد قطعه قبلی نباشد . ( شکل های 69 و 71 )
ماده - 40 - برای نردبان ثابت عمودی که بیش از 2/2 متر ارتفاع دارد باید حفاظ های حلقوی یا مربعی شکل نصب شود بطوریکه با فواصل حداکثر 9/0 متری از یکدیگر و با بستهایی در طول محفظه مهار شده تا احتمال سقوط کارگر از بین حفاظ وجود نداشته باشد . ( شکل های 19 و 20 )
ماده - 41 - در نردبان های ثابت که مجهز به نرده جانبی هستند و امکان نصب حفاظ های حلقوی یا مربعی شکل وجود ندارد کارگر باید به حمایل بند کامل بدن ( هارنس ) و طناب ایمنی با تجهیزات خود جمع شونده تجهیز گردد . ( شکل 56)
ماده - 42 - طول نردبان طنابی نباید بیش از 30 متر باشد .
ماده - 43 - استفاده از نردبان طنابی هنگامی مجاز است که امکان استفاده از سایر نردبان ها میسر نباشد .
ماده - 44 - استفاده از نردبان با پله طنابی ممنوع است .
ماده - 45 - پله نردبان طنابی باید از جنس مقاوم بدون ترک خوردگی و پوسیدگی باشد .
ماده - 46 - نگهدارنده های نردبان طنابی باید بصورت محکم و ایمن در بالای هر پله بسته شده باشد .
ماده - 47 - در موقع استفاده از نردبان پله مرغی بر روی سقف های شیب دار باید نردبان مذکور از راس شیب تا لبه انتهایی آن ادامه داشته و بصورت ایمن مهار گردد . ( شکل 13)
ماده - 48 - پلکان منهول باید دارای مشخصات زیر باشد : ( شکل 22 )
بند - الف - توسط دیواره ها و اطراف کاملا احاطه شده باشد .
بند - ب - عرض پله باید بین 40 تا 50 سانتی متر باشد .
بند - ج - فاصله نصب اولین پله از کف نباید بیش از 20 سانتی متر باشد .
بند - د - سطح مقطع دایره ای پله باید حداقل 14/3 سانتیمتر مربع باشد .
بند - ه - در بالاترین نقطه بعد از آخرین پله بالایی محلی برای قرار دادن موقت دو عدد دسته یک متری برای سهولت ورود و خروج تعبیه گردد .
فصل - سوم - جایگاه کار :
ماده - 49 - کلیه جایگاه های کار در ارتفاع باید دارای محل استقرار ، پاخور ، نرده حفاظتی و راه دسترسی ایمن مطابق با استاندارد های معتبر باشد . ( شکل 32 )
ماده - 50 - اطراف جایگاه کار باید دارای حفاظ متناسب با نوع کار و ایمن باشد و همچنین جایگاه کار و کارگران مربوطه به سامانه متوقف کننده از سقوط تجهیز گردند . ( شکل 45)
ماده - 51 - عرض جایگاه کار باید متناسب با نوع کار انتخاب شده و در هیچ حالتی نباید از 60 سانتی متر کمتر باشد .
ماده - 52 - پوشش های کف که برای جایگاه کار استفاده میشوند باید حداقل روی سه تکیه گاه نگهداری شوند ، مگر آن که فاصله بین تکیه گاه ها متناسب با ضخامت الوار و به گونه ای باشد که خطر شکم دادگی بیش از حد یا بلند شدن تخته وجود نداشته و از مقاومت و استحکام کافی برخوردار باشد . ( شکل 36 )
ماده - 53 - فاصله بین دیوار و جایگاه کار به جز دیوارکوب و نردبانی باید طوری باشد که امکان سقوط کارگر در هیچ حالتی از جایگاه کار ممکن نباشد و در مواردی که کاربر روی جایگاه کار بصورت نشسته انجام میشود نباید این فاصله بیش از 45 سانتی متر باشد .
ماده - 54 - برای جلوگیری از وقوع حوادث احتمالی ، فضای جایگاه کار باید عاری از هرگونه حفره ، دست انداز ، پیش آمدگی و سایر موارد مشابه باشد .
تبصره - - - محل ورود افراد از راه دسترسی به جایگاه کار باید دارای حفاظ یا سرپوش لولایی مناسب و ایمن باشد .
ماده - 55 - نصب سرپوش حفاظتی در لبه خارجی جایگاه کار الزامی است .
ماده - 56 - تیرهای پیش آمده جایگاه کار آویزان باید دارای مقاومت ، استحکام کافی و پایداری بوده و با اتصالات مناسب به تکیه گاهی ایمن متصل و مهار گردند . ( شکل 120)
ماده - 57 - انتهای هر یک از تیرهای پیش آمده جایگاه کار آویزان باربر باید مجهز به قطعه متوقف کننده باشد . ( شکل های 122 و 123 )
ماده - 58 - طناب جایگاه کار آویزان باید مطابق با شرایط ذیل باشد :
بند - الف - با ضریب اطمینان 10 برای رشته ای و فیبرها و ضریب اطمینان 6 برای سیم فولادی
بند - ب - حداقل دو دور انتهای طناب روی قرقره یا پولی باقیمانده باشد .
بند - ج - فاصله طناب ها از یکدیگر حداکثر 5/3 متر .
ماده - 59 - فاصله جایگاه کار آویزان از سازه باید به گونه ای باشد که به هیچ عنوان احتمال تماس یا برخورد جایگاه کار با سازه وجود نداشته باشد .
ماده - 60 - در صورت عدم استفاده از جایگاه کار آویزان باید نسبت به جمع آوری یا مهار آن به سازه اقدام گردد .
ماده - 61 - کشنده های موتوری ( وینچ ) یا تجهیزات بالابر جایگاه کار آویزان باید بصورت مناسبی روی تکیه گاه متصل ، مهار و قابل بهره برداری باشند . ( شکل های 123 و 121)
ماده - 62 - استقرار بیش از دو نفر در جایگاه کار آویزان با راه انداز دستی ممنوع است .
ماده - 63 - کلید های قطع و وصل جایگاه کار آویزان باید به گونه ای باشد که پس از برداشتن فشار دست از روی آن موتور فورا متوقف شده و جایگاه را بصورت ایمن نگه دارد . ( شکل 122 )
ماده - 64 - طناب های جایگاه کار آویزان باید به مرکز تیرهای پیش آمده متصل شده و نیرو های حاصل از این اتصال باید مستقیما به قرقره انتقال یابد .
ماده - 65 - جایگاه کار دیوارکوب باید از جنس فلز مقاوم با عرض حداکثر 75 سانتی متر قادر به تحمل حداقل نیروی 175 کیلوگرم وارده به قسمت جلوی آن باشد .
ماده - 66 - چنانچه جایگاه کار در مکانی قرار گیرد که زیر آن آب یا خطر غرق شدگی وجود دارد کارفرما مکلف است جلیقه نجات برای عامل کار در ارتفاع و تیم امداد و نجات با تجهیزات مناسب فراهم نماید .
ماده - 67 - جایگاه کار باید کاملا تمیز و عاری از هرگونه مواد لغزنده بوده و از سقوط اشیا و عدم تعادل فرد روی آن جلوگیری نماید .
فصل - چهارم - داربست :
ماده - 68 - کارفرما مکلف است نسبت به نصب تابلو با مشخصات زیر که توسط مجری ذی صلاح به داربست نصب گردیده اقدام نماید :
بند - الف - نام شرکت
بند - ب - نام و نام خانوادگی مدیر مسئول
بند - ج - نام و نام خانوادگی مسئول فنی
بند - د - تلفن تماس شرکت
بند - ر - آدرس شرکت
ماده - 69 - برپایی ، جمع آوری و نگهداری و هرگونه تغییر در سازه داربست باید تحت نظارت و سرپرستی شخص ذی صلاح انجام گردد .
ماده - 70 - شخص ذی صلاح باید از استحکام کافی سازه داربست قبل از شروع به کار ، هنگام تعویض اجزاء ، وقفه طولانی در استفاده از آن یا قرار گرفتن در شرایط جوی نامساعد اطمینان حاصل نموده و مستندات تایید استحکام سازه مذکور باید در کارگاه و شرکت مجری نگهداری شود .
ماده - 71 - داربست باید بر روی سطوح مناسب ، صاف ، هموار و غیرشیبدار بر پا گردیده و دارای کفشک ( تکیه گاه ) باشد تا از نوسانات ، جابجایی و لغزش آن جلوگیری بعمل آورده و نصب پایه ها بر روی آجر ، بشکه ، جعبه ، دریچه های آدم رو و سایر موارد مشابه به عنوان تکیه گاه پایه داربست ممنوع است .
ماده - 72 - داربست ها به جز داربست نردبانی باید از تمامی اجزاء زیر برخوردار باشند :
بند - الف - کف پایه یا کفشک ( به غیر از دیوارکوب ، معلق ، آویزان )
بند - ب - پایه .
بند - ج - تیر باربر
بند - د - تیر افقی .
بند - ه - میله اتصال .
بند - و - میله بالایی .
بند - ز - میله میانی .
بند - ح - صفحات پاخور .
بند - ط - حفاظ مناسب بین میله میانی و پاخور .
بند - ی - راه دسترسی مناسب و ایمن .
بند - ک - پوشش کف محل استقرار کارگر و مصالح مقاوم و مناسب با نوع کار و تعداد کافی .
بند - ل - لوله مهار .
بند - م - بادبندهای عمودی ، افقی ، عرضی ، طولی و مورب .
بند - ت - بالشتک ( به غیر از دیوارکوب )
بند - ن - بست و اتصالات ( شکل 45)
ماده - 73 - دهانه داربست یا فاصله دو پایه عمودی داربست نباید بیش از 4/2 متر باشد .
ماده - 74 - در صورت نیاز به نصب هرگونه تجهیزات روی داربست شخص ذی صلاح باید استحکام ، مقاومت و مهار اجزاء آن را کنترل و بررسی نموده و مجوز نصب را بر روی داربست صادر نماید .
ماده - 75 - در برپایی ، استفاده و جمع آوری داربست رعایت موارد زیر الزامی است :
بند - الف - جمع آوری تجهیزات و مصالح از روی داربست بعد از اتمام کار روزانه .
بند - ب - کشیدن تمامی میخها از قطعات پیاده شده چوبی .
بند - ج - توزیع بار بصورت یکنواخت بر روی داربست .
بند - د - تعبیه بالشتک مخصوص در زیر کابل یا طناب داربست به لحاظ احتمال بریدگی و ساییدگی .
بند - ح - عدم انجام کاربر روی داربست معیوب و ناقص .
بند - و - تعطیل نمودن کاربر روی داربست در شرایط جوی نامساعد .
بند - ز - عدم بارگذاری بیش از حد مجاز طراحی بر روی داربست .
ماده - 76 - داربست باید قادر به تحمل حداقل 4 برابر بار وارده ( مصالح و وزن کارگر ) باشد .
ماده - 77 - داربست ها باید سالم و عاری از هرگونه عیب و نقص نظیر ترک خوردگی ، زنگ زدگی ، له شدگی ، پوسیدگی و سایر عیوب ظاهری بوده و بطور مطمئن مهار و بهم متصل شده و امکان جابجایی و لغزش در حین انجام کار وجود نداشته باشد .
ماده - 79 - داربست ها به جز نردبانی باید از لوله مهار و بادبندهای مناسب ( مورب ، عمودی ، افقی ، طولی و عرضی ) برای جلوگیری از حرکت جانبی برخوردار باشد . ( شکل های 45 و 50 )
ماده - 78 - در صورتی که در حین حمل بار بسمت بالاو پایین امکان برخورد آن با داربست وجود داشته باشد سراسر مسیر باید با نرده های حفاظتی عمودی پوشیده شود .
ماده - 79 - داربست ها به جز نردبانی باید از لوله مهار و بادبندهای مناسب ( مورب ، عمودی ، افقی ، طولی و عرضی ) برای جلوگیری از حرکت جانبی برخوردار باشد . ( شکل های 45 و 50 )
ماده - 80 - استفاده از لوله های مهاری و دستکها برای اتصال به سازه به منظور پایداری و ثبات کامل داربست الزامی است .
ماده - 81 - طول دستکهایی که در داخل دیوار برای اتصال داربست با سازه به عنوان مهار یا پوشش فاصله بین داربست تا سطح سازه استفاده میشود ، نباید از 150 سانتی متر بیشتر باشد .
ماده - 82 - جایگاه کار در داربست باید حداقل یک متر پایین تر از انتهای پایه های عمودی قرار گیرد .
ماده - 83 - هر پایه داربست باید دارای کفشک دایره ای شکل به مساحت حداقل 150 سانتی متر مربع یا مربعی شکل به مساحت حداقل 175 سانتی متر مربع با ضخامت حداقل 5 میلی متر بوده و از جنس مقاوم باشد .
ماده - 84 - در اماکنی که افراد زیر داربست مشغول بکار هستند راه عبوری یا راه دسترسی داربست را باید با استفاده از حفاظ های مناسب ایمن نمود .
تبصره - - - در صورت استفاده از شبکه های فلزی به عنوان حفاظ باید چشمی های شبکه مذکور حداکثر 2 سانتی متر مربع باشند .
ماده - 85 - برای دسترسی به تراز بالاتر در کلیه داربست ها به جز نردبانی باید از نردبان ثابت با پاگرد حفاظ دار ایمن استفاده گردد . ( شکل 38 )
ماده - 86 - در صورت استفاده از راه پله به عنوان راه دسترسی در داربست این راه پله ها باید دارای شرایط ذیل باشند :
بند - الف - ارتفاع پله 15 سانتی متر
بند - ب - کف پله به طول حداکثر 30 سانتی متر .
بند - ج - نرده راه پله به ارتفاع حداکثر 110 سانتی متر و در سطوح شیب دار حداقل ارتفاع 75 سانتی متر .
ماده - 87 - انتقال یا جابجایی داربست های متحرک چرخدار با نفر مستقر شده روی آن ممنوع است .
ماده - 88 - تمامی داربست ها به جزء داربست متحرک باید در دو جهت عمودی و افقی به سازه محکم مهار شوند .
ماده - 89 - حداکثر ارتفاع مجاز برای داربست متحرک برجی 6/9 متر بوده و برای ارتفاع بیش از آن داربست مذکور باید مهار گردد . ( شکل های 47 و 50 )
ماده - 90 - در داربست برجی متحرک نسبت ارتفاع به عرض نباید بیش از 3 به 1 باشد . ( شکل 50).
ماده - 91 - کلیه چرخ های داربست متحرک باید مجهز به قفل مناسب بوده و قطر خارجی چرخ ها نباید از 5/12 سانتی متر کمتر باشد .( شکل 48 ) .
ماده - 92 - در داربست برجی ثابت نسبت ارتفاع به عرض نباید بیش از 4 به 1 باشد .
ماده - 93 - حداکثر ارتفاع داربست برجی ثابت در حالت آزاد نباید بیش از 12 متر باشد . ( شکل 45)
فصل - پنجم - روش دسترسی با طناب :
ماده - 94 - شخص ذی صلاح باید نسبت به ایجاد نقاط تکیه گاهی ایمن ، نصب و جمع آوری طناب های عملیات و پشتیبان برای عامل کار در ارتفاع اقدام نماید .
ماده - 95 - شخص ذی صلاح باید قبل از شروع هر شیفت کاری نسبت به ابلاغ دستورالعمل اجرایی شروع به کار عامل کار در ارتفاع اقدام نموده و مجوز شروع به کار وی را صادر نماید .
ماده - 96 - در عملیات دسترسی با طناب حضور تیم یا فرد نجات دهنده الزامی است .
ماده - 97 - عامل کار در ارتفاع باید همواره دارای حداقل دو نقطه اتکاء یا تماس بوده و هر یک از نقاط اتکاء باید بصورت مجزا به یک تکیه گاه ایمن متصل شده باشند . ( شکل های 88 و 112)
ماده - 98 - استفاده بیش از یک نفر به صورت همزمان از یک طناب ممنوع است .
فصل - ششم - سامانه های متوقف کننده و محدود کننده سقوط :
ماده - 99 - سامانه متوقف کننده از سقوط باید دارای حداقل فاصله ایمن بوده و از اجزاء زیر تشکیل شده باشد : ( شکل های 65 تا 78 )
بند - الف - طناب ایمنی افقی و عمودی .
بند - ب - لنیارد نگهدارنده .
بند - ج - ابزار قفل شونده .
بند - د - کمربند حمایل بند کامل بدن .
بند - ه - شوک گیر .
ماده - 100 - سامانه متوقف کننده از سقوط باید مطابق با شرایط زیر تهیه و آماده شده و در اختیار بهره بردار قرار گیرد :
بند - الف - بصورت ایمن به نقطه تکیه گاهی متصل گردیده و نیروی 2000 کیلو گرمی را تحمل نماید .
بند - ب - طناب ایمنی افقی محکم بسته شده باشد .
بند - ج - طناب استاتیک حداکثر 2000 کیلوگرم بار وارده را تحمل نماید . ( شکل 106).
ماده - 101 - شخص ذی صلاح موظف است سامانه متوقف کننده از سقوط را قبل از هر شیفت کاری بازرسی و کنترل نموده و از ایمن بودن آن اطمینان حاصل نماید .
ماده - 102 - در ارتفاع بیش از 2/1 متر ، چنانچه سامانه متوقف کننده از سقوط مجهز به شوک گیر نباشد این سامانه باید سطح شوک وارده را در شرایط سقوط به مقدار کمتر از 400 کیلوگرم کاهش دهد .
ماده - 103 - فواصل سقوط آزاد و سقوط ناشی از شوک گیر در ارتفاع بیش از 2/1 متر ، نباید بیش از فاصله بین جایگاه کار و سطح مبنا باشد .
ماده - 104 - پس از وقوع سقوط بر روی شوک گیر و در صورت استفاده از آن باید این ابزار از رده خارج شده و تعمیر آن ممنوع است .
ماده - 105 - سامانه متوقف کننده از سقوط باید دارای شرایط زیر باشد :
بند - الف - مطابق با استاندارد های معتبر در خصوص طناب ایمنی عمودی و ریل ها .
بند - ب - طناب ها در قسمت پایینی بهم تابیده نشده باشند .
بند - ج - بصورت ایمن به نقطه تکیه گاهی متصل گردد .
بند - د - گره نداشته و لغزنده و روغنی نباشد
بند - ه - برای ازدیاد طول طناب ، طناب ها بهم گره زده نشوند .
بند - و - بوسیله پوشش های مناسب از لبه های برنده و تیز محافظت شود (105) .
بند - ز - بوسیله رنگ بندی ، طناب ایمنی مشخص گردد .
بند - ح - به سطح ایمن زیر ناحیه کاری کارگر متصل گردد .
ماده - 106 - استفاده همزمان افراد از طناب ایمنی عمودی در سامانه متوقف کننده از سقوط ممنوع است .
ماده - 107 - در نصب طناب ایمنی باید حداقل فاصله ایمن تا سطح مبنا (2/1 متر + طول لنیارد نگهدارنده بیشترین ازدیاد طول شوک گیر + 5/2 متر ) در نظر گرفته شود .
ماده - 108 - میزان شکم دهی طناب ایمنی افقی در بین دو نقطه تکیه گاهی ، نباید بیش از 2/1 متر باشد .
ماده - 109 - طناب ایمنی باید به نقاط تکیه گاهی مناسب از سازه که حداقل قادر به تحمل نیروی 2200 کیلو گرمی میباشد متصل گردد .
ماده - 110 - طناب نیمه استاتیک در سامانه متوقف کننده از سقوط باید دارای شرایط زیر باشد :
بند - الف - قطر طناب باید حداقل 13 میلی متر باشد .
بند - ب - مجهز به طناب پشتیبان عمودی برای حداقل هر 9 متر باشد . ( شکل های 89 و 88 )
بند - پ - حداکثر تغییر شکل هنگام کشیده شدن نباید بیش از 40 میلی متر به ازای هر 9 متر طول باشد .
بند - ت - مجهز به پوشش حفاظتی مناسب که طناب را از بریدن و ساییدگی محافظت نماید .
بند - ث - مطابق با استاندارد های معتبر باشد .
ماده - 111 - کمربند حمایل بند کامل بدن ( هارنس ) مورد استفاده در سیستم های متوقف کننده از سقوط باید دارای حلقه سینه ای بوده و ابزار متوقف کننده سقوط به این حلقه های سینه ای یا پشتی متصل گردد . ( شکل 95 )
ماده - 112 - کمربند حمایل بند کامل بدن ( هارنس ) مورد استفاده در سیستم های محدود کننده باید دارای حلقه شکمی باشند . ( شکل های 57 و 58 )
فصل - هفتم - تور ایمنی :
ماده - 113 - هنگامی که کارفرما تور ایمنی را روی ناحیه کاری نصب میکند باید مطمئن باشد که : ( شکل 115)
بند - الف - تور ایمنی حداقل 4/2 متر و حداکثر 6/4 متر پایین تر از ناحیه یا تراز کاری نصب شده باشد .
بند - ب - تور ایمنی باید 4/2 متر از هر طرف از کنارهای ناحیه کاری بیشتر ادامه داشته باشد .
بند - ت - تور ایمنی که از چندین تور تشکیل میشود باید بصورت ایمن بهم متصل شده بطوریکه توانایی جذب نیروی برابر یا بزرگ تر را داشته باشند .
ماده - 114 - در مواقعی که افراد به تراز زیرین ناحیه کار دسترسی دارند و احتمال خطر سقوط مصالح روی سر آن ها وجود دارد کارفرما مکلف است نسبت به نصب تور جمع آوری نخاله در زیر منطقه کاری اقدام نماید . ( شکل 113 )
ماده - 115 - تور ایمنی باید بگونه ای نصب شود که بین کارگر و تور هیچ مانعی وجود نداشته باشد . ( شکل 115)
فصل - هشتم - بالابر های سیار :
ماده - 116 - بالابر های سیار باید دارای حداقل چهار چرخ و اهرم ترازکننده بوده و به مکانیزم قفل شونده و محدود کننده شعاع حرکت باز و مجهز باشند . ( شکل های 116 و 117 و 118 )
ماده - 117 - بالابر های سیار باید مجهز به حسگر های فعال وزن بار و گشتاور بوده تا در صورت افزایش وزن و نامتعادل شدن سکوی کار از ادامه کار و واژگونی دستگاه جلوگیری بعمل آورد .
ماده - 118 - بالابر های سیار باید مجهز به پلکان ایمن برای رسیدن فرد به جایگاه کار باشد .
ماده - 119 - بالابر های سیار باید مجهز به حسگر های محدود کننده ارتفاع بوده تا در صورت افزایش غیر مجاز ارتفاع سکوی کار از ادامه کار دستگاه جلوگیری بعمل آورد .
ماده - 120 - بالابر های سیار باید به حسگر های فعال حرکت روی سطح زمین مجهز بوده تا در صورت قرارگیری دستگاه در شیب بیش از حد مجاز ، عمل نموده و از ادامه کار آن جلوگیری بعمل آورد .
ماده - 121 - بالابر های سیار باید به دگمه های توقف اضطراری که در دو محل سکوی کار و کنار منبع تغذیه قرار میگیرد مجهز باشد .
ماده - 122 - به منظور جلوگیری از واژگونی بالابر های سیار ، کلیه سیلندر های هیدرولیک باید به شیرهای قفل کننده حفاظتی تجهیز گردد .
ماده - 123 - بالابر های سیار باید مجهز به سیستم کنترل اضطراری باشد تا در مواقع قطع برق دستگاه یا از کارافتادن موتور و یا هر دو نسبت به جمع کردن دستگاه بصورت ایمن اقدام نماید .
ماده - 124 - سیستم فرمان جک های دستگاه بالابر های سیار باید مجهز به حس گر بوده تا در حالت بالا بودن سکو ، امکان جمع شدن جکها میسر نگردد .
ماده - 125 - کارفرما مکلف است نسبت به تهیه دستورالعمل شرکت سازنده برای اجرای نکات ایمنی هنگام کار اقدام و آن را در اختیار عامل کار در ارتفاع قرار دهد .
ماده - 126 - مجری کار با بالابر سیار باید از تردد افراد متفرقه در حریم دستگاه جلوگیری نماید .
ماده - 127 - هنگام کار در داخل سکوی بالابر سیار استفاده از هرگونه نردبان ، زیرپایی و سایر موارد مشابه به منظور افزایش ارتفاع ممنوع میباشد .
ماده - 128 - هنگام جابجایی بالابر های سیار ، نباید فرد در سکوی بالابر مستقر شده باشد .
ماده - 129 - کارفرما مکلف است برای استفاده از بالابر های سیار ماشینی در مکان های پرتردد از سه نفر به شرح زیر استفاده نماید :
بند - الف - راه انداز دستگاه
بند - ب - فرد مستقر در جایگاه کار .
بند - ج - پرچم دار یا کسی که باید در فاصله 150 متری قبل از خودروی مذکور مستقر شده و با علایم مناسب ، سایرین را از توقف خودرو یا جایگاه کار مذکور مطلع نماید .
ماده - 130 - بر روی بدنه بالابر های سیار باید لوح شناسایی ، دستورالعمل های ایمنی و علایم هشدار دهنده مطابق با استاندارد بگونه ای که واضح و خوانا باشد نصب گردد .
ماده - 131 - هنگام استقرار بالابر سیار ، عامل کار در ارتفاع باید برای تعادل دستگاه از جک های تعادلی ، ترمز و گوه ی زیر چرخ استفاده نماید .
ماده - 132 - بالا رفتن و پایین آمدن از مهارها ، ستون ها ، بوم ها و مفاصل سکوی کار بالابر سیار ممنوع است .
ماده - 133 - استقرار بالابر سیار ، در صورتی مجاز است که زیر جکها از استحکام کافی برخوردار بوده و شیب مجاز سطح مبنا رعایت شده باشد .
ماده - 134 - استفاده از بالابر سیار به عنوان جرثقیل ممنوع است .
ماده - 135 - به استناد مواد 91 و 95 قانون کار جمهوری اسلامی ایران ، مسئولیت رعایت مقررات این آیین نامه برعهده کارفرمای کارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه بدلیل عدم توجه کارفرما به الزامات قانونی ، مکلف به جبران خسارات وارده میباشد .
امضاء - - - این آیین نامه مشتمل بر 8 فصل و 135 ماده و 3 تبصره میباشد که به استناد مواد 85 و 91 قانون کار جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ 10/8/1389 شورای عالی حفاظت فنی تهیه و در تاریخ 17/11/1389 به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی رسیده است .