iranmatikanlogo
logo
  • توضیحات - - - مهندسی ارزش 1- کلیات مهندسی ارزش ابتدا در سال های پس از جنگ جهانی دو مطرح و در دو دهه اخیر به طور جدی در طرح های صنعتی مورد توجه بوده و به عنوان یک روش مهم در عرصه فعالیت های مهندسی شناخته شده است . مهندسی ارزش به عنوان شیوه ای کارآمد برای شناسایی و حذف هزینه های غیر ضرور و کوتاه کردن زمان اجرای طرح ها ، ضمن حفظ کیفیت به کار گرفته میشود . مهندسی ارزش با ارایه راهکار های نو و ابتکارها و خلاقیت ها و استفاده از تجربه ها ، نتایج سودمندی را در زمینه های ارتقای کیفیت و صرفه جویی به ارمغان آورده است . لازم به توضیح است که بررسی های مهندسی ارزش تنها به مرحله طراحی و ساخت طرح ها محدود نبوده ، بلکه شامل مرحله بهره برداری و نگهداری هم میباشد و حتی ممکن است هدف طرح را گسترده و یا تکمیل نماید . تجربه جهانی نشان می دهد که به طور معمول هر واحد هزینه برای مهندسی ارزش 15 تا 30 واحد صرفه جویی در پی دارد . از آنجا که در صنعت نفت ، گاز و پتروشیمی طرح های مختلف و متنوعی در حال اجرا میباشد و اعتبارات زیادی را نیز طلب میکند ، لزوم بکارگیری مهندسی ارزش و تهیه دستورالعملی برای کاربرد آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است . لازم به یادآوری است که اجرای مهندسی ارزش به این معنا نیست که طراحان خوب عمل نکرده اند بلکه تاکید بر این نکته است که همواره شرایط و راهکار های بهتری یافت میشود که در آن شرایط دسترسی به ارزش بالاتر میسر است . اعمال مهندسی ارزش وقتی موفقیت آمیز خواهد بود که همه نهاد های درگیر طرح به ویژه کارفرما یا مجری به آن اعتقاد داشته و آن را مورد حمایت قرار دهد . حفظ روابط انسانی خوب برای مهندسی ارزش با همه نهاد ها ( کارفرما ، مشاور و پیمانکار ) ضروری است و بهتر است نماینده کارفرما ، مشاور و پیمانکار ( در صورت وجود ) همکاری تنگاتنگ با واحد خدمات مهندسی ارزش داشته باشند . باید توجه داشت که هدف از اجرای مهندسی ارزش کاستن وظایف و مسئولیت های هیچکدام از نهاد ها نمیباشد بلکه هدف این است که با همفکری و حسن تفاهم و خلاقیت ، طرح را با هزینه کمتر و با کیفیت مطلوب تر به پایان برسانند . همچنین اعمال مهندسی ارزش با یک برنامه ریزی منظم و حساب شده به نحوی انجام شود که در پیشرفت کار عادی طرح مشکلی ایجاد نکند . 2- تعریف مهندسی ارزش ، کاربرد سازمان یافته فنون شناخته شده ای است که با تحلیل کارکردها و استفاده از فکر خلاق ، تحقق اهداف طرح را با کم ترین هزینه دوران عمر و با حفظ و یا ارتقای کیفیت طرح . نتیجه خواهد داد . 3- زمان اجرای مهندسی ارزش مناسب ترین زمان اعمال مهندسی ارزش برای طرح های نفت ، گاز و پتروشیمی ، در مقاطع زمانی زیر است : الف - قبل از نهایی شدن مرحله مفهومی طرح Conceptual Design ب - اواخر مرحله طراحی پایه Basic Design ج - اوایل مرحله طراحی تفصیلی طرح Detail Design 4- انتخاب طرح ها برای اعمال مهندسی ارزش انتخاب طرح های صنعت نفت ، گاز و پتروشیمی برای اعمال مهندسی ارزش به ترتیب زیر است : 4-1- برای تمام طرح های نوع اول ( براساس نظام اجرایی طرح های صنعت نفت )، اعمال مهندسی ارزش الزامی است . 4-2- در مورد طرح های نوع دوم و سوم ، به پیشنهاد مجریان یا مدیران و تصویب مدیرعامل شرکت اصلی مرتبط با طرح ، مهندسی ارزش اعمال میشود . 5- ضوابط ارجاع کار و انعقاد قرارداد با واحد های مهندسی ارزش 5-1- پس از مشخصشدن لزوم اعمال مهندسی ارزش برای طرح طبق بند 4، کارفرما فرم دعوتنامه ( شامل : شرح موضوع طرح و گستره آن ، شرایط عمومی ، شرح خدمات ، مدت قرارداد و زمان تسلیم پیشنهاد ) را تهیه مینماید و برای تعدادی از واحد های تشخیص صلاحیت شده واحد خدمات مهندسی ارزش ( حداقل 3 واحد ) ارسال مینماید . تبصره : چنانچه واحد های تشخیص صلاحیت شده کمتر از 3 واحد باشند مدیرعامل شرکت از بین واحد هایی که توان انجام مهندسی ارزش را برای طرح موردنظر دارند ، تا دستیابی به حد نصاب مذکور ، واحد هایی را انتخاب مینماید و دعوتنامه برای آن ها ارسال میشود . 5-2- واحد های خدمات مهندسی ارزش دعوت شده ، مدارک استعلام را بررسی کرده ، اعلام آمادگی خود را همراه با نمودار سازمانی ، شرح خدمات .. روش انجام کار و مشخصات افراد کلیدی ، برآوردی از کاهش هزینه ها را تهیه و در مهلت مقرر به کارفرما تسلیم میکنند . 5-3- کارفرما مدارک واحد های خدمات مهندسی ارزش را بررسی کرده ، مناسب ترین آن ها را انتخاب مینماید و نتیجه را همراه مدارک استعلام برای تصویب به هیات مدیره شرکت مربوط ارسال میکند . 6- شرایط و توانایی های لازم برای واحد خدمات مهندسی ارزش 6-1- تعداد اعضای واحد خدمات مهندسی ارزش با توجه به نوع ، گستردگی ، اعتبار لازم و سایر ویژگی های طرح تعیین میشود و بهتر است بین 5 تا 7 نفر باشند . 6-2- واحد باید تمام تخصص های اصلی لازم را برای طرح در اختیار داشته باشد . 6-3- افراد واحد باید مجرب ( دارای حدود 10 سال سابقه مفید و مؤثر )، متخصص ، خلاق و مبتکر ، توانا ، امین و توانمند و دارای دقت کافی باشند . 6-4- افراد واحد در مجموع باید دارای سابقه در امر مطالعات ، طراحی ، اجرا و بهره برداری باشند . 6-5- واحد هایی که دارای سابقه کار مهندسی ارزش باشند اولویت خواهند داشت . 6-6- واحد باید حداقل یک نفر با تجربه در مسایل اقتصاد مهندسی را دارا باشد . 6-7- مسئول واحد باید داری سابقه کار در مهندسی ارزش بوده و یا حداقل یک کارگاه آموزشی را گذرانده باشد . 6-8- افراد واحد نباید همان افراد ارایه دهنده خدمات مشاوره در طرح مورد بحث باشند . 7- حق الزحمه خدمات مهندسی ارزش حق الزحمه خدمات مهندسی ارزش با توجه به مرحله ایاز طرح که مهندسی ارزش اعمال میشود و حجم طرح و مبلغی که در اثر اعمال مهندسی ارزش صرفه جویی شده به ترتیب زیر بدست می آید . الف - چنانچه مهندسی ارزش در مرحله مفهومی اعمال شود . (1) W = 0.06 I 1 + 0.25 A 0.9 ب - چنانچه مهندسی ارزش در مرحله مهندسی پایه اعمال شود . (2) W = 0.08 I 2 + 0.35 A 0.9 ج - چنانچه مهندسی ارزش در مرحله تفصیلی اعمال شود . (3) W = 0.01 I 2 + 0.45 A 0.9 که در این روابط W حق الزحمه مهندسی ارزش برحسب ریال . I 1 حق الزحمه مبنای مرحله مفهومی مشاور برحسب ریال I 2 حق الزحمه مبنای مرحله طراحی پایه برای خدمات مشاوره طرح برحسب ریال . A مبلغی که در اثر اعمال مهندسی ارزش در طول عمر طرح صرفهجویی شده است برحسب ریال . 8- شرح عمومی خدمات مهندسی ارزش این شرح خدمات به صورت عمومی تهیه شده است . در هنگام عقد قرارداد با توجه به نوع و شرایط و ویژگی طرح متناسب با آن تنظیم و یا تکمیل میشود . 1-8 جمع آوری اطلاعات و بررسی آن ها 1-1-8 گردآوری اطلاعات ، مدارک ، گزارش ها و نقشه های مربوط به طرح . 2-1-8 مذاکره با کارفرما و بررسی اهداف و نیاز های طرح و شناخت موضوع ( صورت مسئله ). 3-1-8 بررسی مدارک و اطمینان از کافی بودن آن ها و در صورت لزوم تکمیل آن ها . 4-1-8 بازدید از منطقه طرح و آگاهی از مسایل مختلف آن . 5-1-8 آگاهی از مشخصات طرح . 6-1-8 مشورت با مهندس مشاور مربوط و آگاهی از جزییات طرح . 7-1-8 شناخت منابع ، امکانات ، توانایی ها و محدودیت ها در منطقه . 8-1-8 بررسی شرایط اقلیمی ،( آب و هوا ، دما ، بارندگی و رطوبت ) منطقه . 9-1-8 بررسی شرایط طبیعی زمین ناهمواریها موانع و مسیل ها . 10-1-8 بررسی شرایط زیست محیطی منطقه . 11-1-8 بررسی شرایط اجتماعی ، سیاسی و امنیتی منطقه . 12-1-8 بررسی وضعیت ساختگاه طرح ، موقعیت و محدودیت ها . 13-1-8 بررسی جانمایی تجهیزات ، فرایند ها و نمودار های مربوط . 14-1-8 بررسی مبانی طرح و تطابق آن با اهداف طرح . 15-1-8 بررسی روش های طراحی و ساخت و فناوری . 16-1-8 بررسی نحوه تامین دانش فنی ( لیسانس ) 17-1-8 بررسی ضوابط و استاندارد های بکار گرفته شده در طراحی ، سیستم ها و تجهیزات . 18-1-8 بررسی مشخصات تجهیزات و ماشین آلات و علل انتخاب آن ها . 19-1-8 بررسی منابع تامین کننده مصالح و مواد . 20-1-8 بررسی نحوه تامین نیروی انسانی در زمان اجرا و بهره برداری . 21-1-8 بررسی گزینه های پیشنهادی مشاور و هزینه اجرای آن ها . 22-1-8 گردآوری و بررسی فناوری روز در جهان . 23-1-8 بررسی برنامه زمانی اجرای کار . 24-1-8 بررسی هزینه های دوره عمر طرح شامل : هزینه های اولیه و هزینه های بهره برداری و نگهداری . 25-1-8 بررسی شاخص های اقتصادی مورد استفاده طرح . 26-1-8 بررسی تحلیل اقتصادی و مالی طرح . 27-1-8 بررسی تحلیل خطرپذیری ( ریسک ) طرح . 28-1-8 تجزیه و تحلیل بررسی های فوق و جمع بندی نتایج آن و ارایه به کارفرما . 8-2- تحلیل کارکردها 1-2-8 مشخص نمودن اجزای طرح و تعیین نقش و اهمیت هر یک از آن ها ( اجزا به قسمت های اصلی و قابل تفکیک که هر یک کارکرد مشخص داشته باشد اطلاق میشود ). 2-2-8 تعیین کارکرد اجزای طرح و روابط بین آن ها ( به صورت اسم و فعل ). 8-2-3 طبقه بندی کارکردها و ترسیم نمودار ( FAST ) 8-2-4 تعیین هزینه و منابع موردنیاز اجزای اصلی طرح ( کارکردها ). 8-2-5- محاسبه شاخص ارزش برای هر یک از کارکردها شاخص ارزش = مجموع هزینه هاC / ارزش یا درآمد حاصل از کارکردF 8-2-6 مشخصکردن اجزایی که بیشترین امکان را برای اصلاح ( عملکرد - هزینه - شاخص ارزش ) دارند . 8-2-7 مشخص کردن اجزایی که قابل حذف هستند . 8-3 خلاقیت سازماندهی کارگاه بررسی طرح ( توفان اندیشه ها ). 2-3-8 تشکیل کارگاه تخصصی یک یا دو روزه ( توفان اندیشه ها ) با شرکت تمامی متخصصان و دست اندرکاران و انجام کار های زیر : الف – مسئله ( طرح ) به طور کامل و جامع توضیح داده شود . ب - بحث آزاد همراه با ارایه پیشنهاد ها ( بدون ارزیابی و بدون محدودیت ). ج - ثبت راه حل ها و پیشنهاد ها . د - جمع بندی و نتیجه گیری . 4-8 ارزیابی راه حل ها 1-4-8 حذف پیشنهاد های غیر مرتبط یا کم ارزش . 2-4-8 مرتب کردن و اولویت بندی پیشنهاد ها و راه حل های مطرح شده ، با توجه به هزینه ها ، مزیت ها ، عملی بودن آن ، مشکلات و محدودیت ها ( در صورت امکان به هر کدام وزن داده و وزن کل محاسبه شود ). 3-4-8 ارزیابی مقدماتی گزینه های جایگزین براساس الگو های تصمیم گیری . 4-4-8 انتخاب چندراه حل مناسب . 5-4-8 تجزیه و تحلیل راه حل ها ، روش های اجرا ، مصالح ، تاسیسات و تجهیزات . 6-4-8 بررسی محدودیت ها و موانع برای اجرای گزینه ها و راهحل های جدید . 7-4-8 بررسی روش بهره برداری از طرح با توجه به راه حل های جدید . 8-4-8 بررسی و انتخاب سه یا چهار گزینه برتر ( در صورت امکان ). 8-4-9 جمع بندی نتایج خلاقیت و ارزیابی و ارایه گزارش تحلیلی به کارفرما . 5-8 توسعه و تکمیل پیشنهاد ها و انتخاب گزینه بهینه 1-5-8 تهیه نقشه های ضروری جهت توسعه و تکمیل گزینه های انتخابی و بررسی فرایند آن ها ( در صورت نیاز اصلاحات لازم بعمل آید ). 2-5-8 بررسی نحوه تامین مصالح و تجهیزات . 3-5-8 مشخص نمودن هزینه دوره عمر ، مزایا و عملکرد هر یک از گزینه ها ( منظور از هزینه دوره عمر ، سرمایه گذاری اولیه به اضافه هزینه های بهره برداری و نگهداری در طول عمر پروژه است ). 4-5-8 مشخص نمودن ارزش یا درآمد های حاصل از هر گزینه . 5-5-8 بررسی تاثیرات حاصل از اجرای پیشنهاد مهندسی ارزش بر زمان بندی پروژه و هماهنگی با قرارداد منعقده بین کارفرما و سایرین . 6-5-8 اولویت بندی گزینه های مختلف با توجه به میزان صرفه جویی ، مزایا ، معایب ، محدویتها ، استاندارد های کیفیت ، ایمنی ، آثار زیست محیطی و مسایل اجتماعی و انتخاب گزینه بهینه . 7-5-8 محاسبه کل صرفه جویی های حاصل از بررسی و اعمال مهندسی ارزش برای گزینه های اولویت دار ( مقدار صرفه جویی های بعمل آمده باید به طور مشخص و مستند ارایه شود ). 8-5-8 مستندسازی فعالیت های مهندسی ارزش . 6-8 ارایه گزارشنهایی همراه با مستندات و توصیف پیشنهاد ها و صرفه جویی های مشخص شده به کارفرما این گزارش باید حاوی ، هدف ، ترتیب کار های انجام شده ، فر آیند مطالعات مهندسی ارزش ، اطلاعات فنی ، مزایا و معایب هر گزینه ، اطلاعات فنی پشتوانه گزینه ها ، کیفیت و اجرایی بودن آن ها ، تکنولوژی ساخت ، هزینه و میزان دقت در برآورد آن ها ، منبع تخمین برآوردها ، احتمال خطرپذیری ( ریسک ) گزینه بهینه و همچنین مزایای جنبی آن باشد . 9-1 پیشنهاد تغییر بر مبنای مهندس ارزش ( VECP ) چنانچه پیمانکار در حین اجرای کار با استفاده از فن مهندسی ارزش تغییراتی را در جهت کاهش هزینه های طرح پیش بینی و طراحی کند و آن را با جزییات و مشخصات به صورت پیشنهاد به کارفرما ارایه نماید ، پیشنهاد تغییر بر مبنای مهندسی ارزش ( VECP ) نامیده میشود . این فرایند با استفاده از دانش ، توانایی ها ، تجربه و تجهیزات پیمانکار امکانپذیر خواهد بود . 9-1 در اجرای ( VECP ) باید به مطالب زیر توجه داشته باشیم : 1-1-9 دقت شود که مبانی طراحی و فرضیات اولیه مهندسی حفظ شود . 9-1-2 کیفیت ، زیبایی کار ، سهولت تعمیرات و نگهداری و ایمنی کار از بین نرود . 3-1-9 کارفرما باید محاسبات مربوط به هزینه های طول عمر پروژه و معیار های لازم برای ارزیابی طرح را در اختیار پیمانکار قرار دهد . 9-2 در هنگام ارایه ( VECP ) موارد زیر باید بوسیله پیمانکار مشخص شده باشد : 1-2-9 مشخصات طرح اولیه و تغییرات پیشنهادی . 2-2-9 موارد یا جزییاتی از طرح و یا مشخصاتی که در اثر اجرای پیشنهاد تغییر میکند . 3-2-9 محاسن و معایب ناشی از تغییرات پیشنهادی . 4-2-9 هزینه های اجرایی لازم برای اعمال پیشنهاد ( منظور از هزینه ، هزینه های ساخت و هزینه های دوران بهره برداری و نگهداری میباشد که این هزینه ها باید به صورت دقیق و مستند محاسبه شده باشد ). 5-2-9 صرفه جویی های به عمل آمده در طول عمر پروژه در اثر اعمال پیشنهاد ( صرفه جویی ها باید به صورت دقیق و مستند محاسبه شده باشد ). 6-2-9 اثر اعمال پیشنهاد بر زمان اجرای طرح و تعیین زمان های صرفه جویی شده . 9-3 حق الزحمه پیمانکار برای ( VECP ) چنانچه پیشنهاد تغییر بر مبنای مهندسی ارزش را کارفرما تایید کند . برای جبران هزینه های پیمانکار و تشویق وی باید درصدی از صرفه جویی ها به او پرداخت شود . این درصد با توجه به نوع کار ، پیچیدگی و گستردگی آن ، حجم کار و تغییرات آن بین 20 تا 35 درصد میباشد . تبصره :: چنانچه پیشنهاد تغییر بر مبنای مهندسی ارزش پیمانکار را کارفرما قبول نماید ، پیمانکار باید تعهد کند که در اثر این تغییرات با توحه ماده 29 شرایط عمومی پیمان ، با ادامه کار موافق بود و در این مورد غیر از دریافت مبلغ فوق هیچگونه ادعایی ندارد . و همچنین مخاطرات حاصل از اعمال مهندسی ارزش را در محدوده قرارداد ، پیمانکار بپذیرد . 10- نحوة تایید کار مهندسی ارزش برای بررسی نتیجه کار واحد خدمات مهندسی ارزش و پیشنهاد تغییر بر مبنای مهندسی ارزش ، یک تیم فنی و با تجربه که نماینده مشاور هم در آن شرکت داشته باشد توسط کارفرما یا مجری طرح انتخاب میشوند ( بهتر است این کمیته سه یا چهار عضو داشته باشد ). افراد این تیم علاوه بر تخصص لازم باید ، سعه صدر ، دید باز و آمادگی برای پذیرش فکر جدید و راه حل های خلاقانه را داشته باشند . با توجه به اینکه واحد خدمات مهندسی ارزش در سه مرحله ( بند های 8-1-28 و 8-4-9 و 8-6) گزارش ارایه می دهد لازم است این تیم همگام با واحد فوق در هر سه مقطع زمانی گزارش را بررسی نموده و نظر خود را اعلام نماید . این تیم ، کار مهندسی ارزش را با دقت و نظام یافته بررسی نموده و همچنین عملی بودن راه حل ها و سهولت اجرا را نیز در نظر داشته و با توجه به مسائل فنی ، اقتصادی و زیست محیطی ، طرح را بررسی نموده و نظر خود را اعلام مینماید . در نهایت نظر این کمیته یکی از سه موارد زیر است : الف – طرح مهندسی ارزش را تایید میکنند . ب - طرح را با پیشنهاد اصلاحاتی تایید میکنند که در اینصورت واحد خدمات مهندسی ارزش باید اصلاحات لازم را به عمل آورد . ج - طرح مورد قبول واقع نمیشود و یا ممکن است درخواست تجدیدنظر کلی شود که در اینصورت واحد خدمات مهندسی ارزش باید دوباره بررسی و اقدامات لازم را به عمل آورد تا مورد تایید قرار گیرد . 11- موافقتنامه و شرایط عمومی مهندسی ارزش تا زمانیکه موافقتنامه و شرایط عمومی قرارداد برای مهندسی ارزش از سوی وزارت نفت ابلاغ نشده است از قرارداد های مشاوره پژوهش موضوع دستورالعمل شماره 2753/54- 1670/105 مورخ 24/5/1379 سازمان مدیریت و برنامه ریزی ، برای قرارداد های مهندسی ارزش استفاده به عمل آید