iranmatikanlogo
logo
  • توضیحات - - - در گستره وسیع فعالیت های زنجیره ای صنعت نفت ، از مرحله اولیه تولید از میادین نفت و گاز تا مرحله نهایی تحویل محصولات نفتی و گازی و پتروشیمیایی فعال بودن هر بخش از عملیات ، منوط به فعال بودن بخش های دیگر بالادستی و پایین دستی آن بخش میباشد . هر چند لزوم اجرای پروژه های پدافند غیر عامل هوایی بطور همزمان در مراکز عملیاتی موجود صنعت نفت جهت حداکثر آمادگی و فراگیری برای پدافند غیر عامل هوایی تمامی تاسیسات گوناگون و متعدد صنعت نفت ضروری به نظر می رسد . ولی چون اجرای این امر سرمایه گذاری قابل ملاحظه ای را می طلبد و به علت محدودیت منابع مالی موردنیاز عملی نخواهد بود ، لذا باید سعی شود ، با توجه به اهمیت نسبی تاسیسات ، پدافند غیر عامل هوایی آن ها به تدریج به صورت اولویت بندی قابل توجیهی به مرحله اجرا گذاشته شوند . هدف : بالا بردن سطح آگاهی و آمادگی کارکنان وزارت نفت و مدیریت صحیح اجرایی اصول پدافند غیر عامل هوایی برای پیشگیری و مقابله با حملات احتمالی دشمن میباشد . دامنه کاربرد : شرکت های اصلی و فرعی وزارت نفت . در اجرای پروژه های پدافند غیر عامل هوایی موارد مشروح زیر مورد توجه قرار خواهد گرفت : الف - احداث جانپناه دسته جمعی یا پناهگاه در مراکز عملیاتی به ترتیب اولویت در محدوده تاسیسات مرزی کشور و مراکز حساس . ب - ایمن سازی مراکز موجود ذخیره سازی نفت خام صادراتی ، گاز مایع ، میعانات گازی ، فرآورده های نفتی و محصولات پتروشیمی و در صورت لزوم احداث تاسیسات جدید ذخیره سازی این نوع محصولات با ایمنی قابل اعتماد در مقابل حملات هوایی . ج - ایمن سازی مراکز کنترل پالایشگاه های نفتی و گازی ، کارخانجات گاز و گاز مایع ، تاسیسات بهره برداری نفت خام و گاز طبیعی ، تاسیسات پتروشیمی . د - ایمن سازی تاسیسات مهم بین راهی موجود خطوط لوله انتقال فرآورده ها ، نفت خام و گاز . البته برحسب مورد هر مرکز عملیاتی ممکن است اولویت بندی خاص مناسبی به منظور پدافند غیر عامل هوایی آن در نظر گرفته شود . ضوابط کلی پدافند غیر عامل تاسیسات و ساختمان های مهم و حساس عملیاتی بخش های بالادستی و پایین دستی صنعت نفت تحت سه سرفصل اصلی زیر تنظیم گردیده است
    • فصل - اول - - تعاریف تعاریف زیر مطابق با گزارش قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء ( ص ) ( معاونت طرح و تحقیقات )، میباشد . 1-1- پدافند : پدافند به مفهوم کلی دفع ، خنثی کردن و یا کاهش آثار اقدامات آفندی دشمن و ممانعت از دستیابی وی به اهداف خود میباشد . 1-2- پدافند عامل : پدافند عامل عبارت از رویارویی و مقابله مستقیم با دشمن و بکارگیری جنگ افزار مناسب و موجود به منظور دفع حمله و خنثی کردن اقدامات آفندی وی میباشد . 1-3- پدافند غیر عامل : پدافند غیر عامل به مجموعه اقداماتی اطلاق میگردد که مستلزم به کارگیری جنگ افزار نبوده و با اجرای آن میتوان از وارد شدن خسارت مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد . 1-4- اختفا : اختفا یا پنهان کاری به اقداماتی اطلاق میگردد که مانع از قرار گرفتن تاسیسات و تجهیزات در دید مستقیم دشمن گردیده و یا تشخیص آن ها و فعالیت های خاص را برای او غیر ممکن یا مشکل می سازد . 1-5- استتار : همرنگ و هم شکل کردن تاسیسات و تجهیزات با محیط اطراف میباشد . 1-6- استحکامات : استحکامات به سازه های موقتی اطلاق میگردد که با توجه به شرایط و امکانات و میزان اهمیت و آسیب پذیری نقاط حیاتی و حساس در محل های مناسب و اطراف تاسیسات ایجاد میگردند تا مانع اصابت مستقیم موشک ، بمب یا ترکش این مهمات به تاسیسات و تجهیزات گردیده و آثار آن به طور نسبی کاهش می یابد . 1-7- سازه های امن : سازه هایی با مقاومت لازم در مقابل انفجار بمب و موشک هستند که برای تاسیسات حیاتی ، و باارزش ، ساخته میشوند . هر چه تاسیسات و تجهیزات باارزش تر و یا انحصاری تر باشند . احداث سازه امن مربوط به آن مقاومتر و پرهزینه تر خواهد بود . 1-8- مقاوم سازی : اجرای طرح های خاص مهندسی که موجب افزایش مقاومت تاسیسات موجود در مقابل صدمات ناشی از انفجار بمب و موشک میگردند . 1-9- پراکندگی : پراکندگی در پدافند غیر عامل به معنی ایجاد تاسیسات در مکان های دور از هم و همچنین احداث واحد های هر مجتمع صنعتی به فاصله مناسب از یکدیگر . 1-10- پناهگاه : پناهگاه مکانی است که در مقابل حملات هوایی و یا موشکی نسبت به ساختمان های معمولی و با فضای باز از امنیت بیشتری برخوردار میباشد . پناهگاه بیشتر به صورت چندمنظوره ساخته میشود تا در زمان صلح بتوان از آن به منظوره ای رفاهی اقتصادی استفاده نمود . 1-11- جانپناه : جانپناه به مکان هایی غیر از پناهگاه مانند سنگر گفته میشود که فرد بتواند با رفتن درون آن در معرض ترکش و یا موج انفجار بمب و یا موشک قرار نگیرد .
    • فصل - دوم - - مسئولیت پدافند غیر عامل هوایی مسئولیت پدافند غیر عامل در وزارت فنت و شرکت ها به عهده واحد های زیر میباشد . 2-1- در ستاد وزارت نفت واحد HSE . 2-2- در شرکت ها واحد ایمنی .
    • فصل - سوم - 3- مجتمع های صنعتی موجود واحد های عملیاتی صنعت نفت ، طرح های پدافند غیر عامل تاسیسات موجود خود را براساس ضوابط زیر تهیه نموده و اقدامات لازم را به عمل آورند . 3-1- چاه ها و تاسیسات سرچاهی فعال 3-1-1- چاه ها الف - نصب شیر ایمنی درون چاهی . ب - رنگ آمیزی استتاری شیرآلات سرچاهی در مواقع بروز حملات هوایی . ج - پوشش تاسیسات سرچاهی بوسیله تورهای استتاری در مواقع بروز حملات هوایی . د - تعبیه سیستم مناسب کنترل از راه دور شیرهای سرچاهی در داخل حوضچه های بتونی . 3-1-2- خطوط لوله جریانی چاه ها الف - در صورت امکان انتقال لوله های جریانی به زیر سطح زمین . ب - رنگ آمیزی استتاری لوله های جریانی سطحی در مواقع بروز حملات هوایی . 3-1-3- تفکیک گرهای سرچاهی و تاسیسات بهره برداری الف - ایجاد حائل های حفاظتی مرتفع در فضا های لازم و موجود در اطراف تفکیک گرها یا محل تجمع تاسیسات در شرایط اضطراری جنگی . ب - رنگ آمیزی استتاری کلیه تفکیک گرها و تاسیسات مربوط آن ها در مواقع بروز حملات هوایی . 3-1-4- چندراهه ها و محل استقرار شیرها الف - در صورت امکان انتقال چند راهه های ورودی و خروجی خوراک و محصولات واحد های بهره برداری به داخل کانال های بتونی . ب - در صورت عدم اجرای ردیف الف این بند احداث حصار حفاظتی در اطراف چند راهه های ورودی و خروجی روزمینی واحد های بهره برداری . 3-4- ساختمان های تاسیسات جانبی ساختمان های تاسیسات جانبی شامل انواع تلمبه خانه ها ، کمپرسورخانه ها ، جایگاه توربینها ، ژنراتورها ، تاسیسات برقی و نظایر آن ها در مسیر خطوط لوله انتقال مواد نفتی و گازی و همچنین در دیگر مراکز عملیاتی صنعت نفت میباشد . 3-4-1- چنانچه ساختمان پست های فرعی برق دارای پنجره میباشند این پنجره با مصالح ساختمانی مقاوم گرفته شوند . 3-4-2- در صورت امکان ، جداسازی واحد های اصلی هر تاسیسات جانبی از یکدیگر بوسیله دیواره ای حفاظتی . 3-4-3- در صورت امکان برای تامین برق تلبمه خانه ها دو پست برق و حلقه ( رینگ ) تامین برق منظور گردد . 3-4-4- در صورت امکان محلی برای یک توربین و تلمبه یدک متحرک در هر تلمبه خانه با لوله کشی و کابل کشی های لازم پیش بینی شود ، و واحد بهره بردار چند عدد توربین و تلمبه متحرک در نقاط مناسب جهت انتقال به این نقاط فراهم نماید . 3-4-5- در صورت امکان ، سیستم مناسبی در نظر گرفته شود تا در زمان آسیب دیدگی هر یک از تلمبه خانه های انتقال مواد بتوان با ظرفیت حداقلی مواد را به تلمبه خانه بعدی منتقل نمود . 3-4-6- در صورت امکان ، سیستم کنترل تلمبه خانه ها را به نحوی تغییر داد که با آسیب دیدن اطاق کنترل بتوان هر یک از تلمبه های اصلی را بطور مستقل مورد بهره برداری قرارداد . در مورد توربوپمپ های گازی این کار با احداث یک کابین کنترل مستقل در کنار هر واحد تامین میگردد . 3-5- خطوط لوله انتقال سیالات نفتی و گازی 3-5-1- تا حد ممکن لوله های روزمینی و شیرهای خارج از پالایشگاه ها و کارخانجات با محافظ مناسب پوشانیده شوند . 3-5-2- تعبیه سیستمی در محل امن که بتوان شیرهای ایمنی ورودی مواد به کارخانه را بطور خودکار بست . 3-5-3- شیر یکطرفه روی لوله خروجی واحد ها به خطوط اصلی انتقال مواد در محل اتصال خط فرعی به خط اصلی نصب گردد . 3-5-4- شیرهای قطع کننده جریان خطوط لوله ورودی در فاصله مناسب از حصار کارخانه نصب گردد . 3-6- پالایشگاه ها و کارخانجات 3-6-1- در داخل پالایشگاه ها و کارخانجات یک سنگر ستادی مقاوم در زیرزمین ساختمان اداری موجود در محوطه یا مجاور آن به منظور راهبردی تاسیسات در نظر گرفته شود . 3-6-2- حتی المقدور واحد های اصلی با دیواره ای حفاظتی از هم مجزا گردند . 3-6-3- کانال های مناسبی جهت انتقال مایعات خروجی غیر قابل کنترل از ظروف و خطوط آسیب دیده به مکان های امن خارج از محدوده کارخانه احداث گردد . 3-7- پناهگاه ها و حفاظت ساختمان های اداری و مسکونی 3-7-1- نگهداری از پناهگاه های موجود جهت استفاده فوری هنگام وقوع حملات هوایی . 3-7-2- ایجاد کانال های سنگری کم عمق در مجاورت تاسیسات و یا در صورت امکان حفر پناهگاه های انفرادی در مکان های مناسب بین تاسیسات جهت استفاده سریع کارکنان مشغول بکار هنگام وقوع حملات هوایی . 3-7-2-1- در پایین ترین طبقه مجتمع های بزرگ ساختمانی ، اعم از اداری یا مسکونی ، فضای لازم برای پناهگاه ساکنین با تجهیزات لازم پیش بینی گردد . در غیر اینصورت پناهگاه های مقاوم با توجه به شرایط جنگی و تجمع افراد و حساسیت آن در زیرزمین که دارای چندین دره ای ورودی و خروجی بوده و بطور سریع و آسان قابل دسترسی برای ساکنین اطراف باشد ساخته شود . 3-7-3- حتی المقدور پناهگاه های مسقف دایمی بخصوص پناهگاه های بزرگ ، بصورت چندمنظوره قابل استفاده در زمان صلح ساخته شوند . 3-8- تاسیسات آتش نشانی 3-8-1- پمپ ها ، هیدرانتها ، مانیتورها و اتصالات در شرایط جنگی با استفاده از پوشش مناسب محافظت شوند . 3-8-3- احداث استخر در محل های مناسب خارج از حصار با نظر اداره ایمنی پیش بینی گردد و هر یک از استخر ها دارای جاده ارتباطی مناسب برای استفاده کامیو ن های آتش نشانی باشد . 3-8-3- انشعابی از شبکه اصلی سیستم اطفای حریق کارخانه گرفته و در خارج از حصار کارخانه در فاصله درب اصلی با شیر آب آتش نشانی نصب گردد .
    • فصل - چهارم - 4- طرح های صنعتی جدید 4-1- خط مشی ها 4-1-1- تهیه نقشه موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی منطقه موردنظر برای احداث یک مجتمع صنعتی جدید که در آن محدوده زمین موردنیاز و همچنین جایگاه تاسیسات اصلی و حساس آن مجتمع در آن مشخص شده باشد . 4-1-2- پروژه های پدافند غیر عامل در مورد هر مجتمع صنعتی و ساختمانی جدید همراه با اطلاعات فنی کافی ، مدت زمان اجرا و بودجه موردنیاز توسط سازمان پیشنهاد دهنده قبل از اجرای طراحی تفصیلی طرح تهیه و به کمیته مربوط جهت تصویب ارسال شود . 4-2- موارد عمومی 4-2-1- پراکندگی در احداث واحد های مهم و حساس مجتمع های صنعتی و ساختمانی تا حد ممکن رعایت گردد . 4-2-2- از ایجاد یک کارخانه با ظرفیت زیاد در یک محل خودداری گردد و بجای آن چند کارخانه مشابه بصورت پراکنده در مناطق مختلف احداث شود . 4-2-3- حتی الامکان از احداث تاسیسات و ساختمان های حساس در مناطق مرزی خودداری شود . 4-2-4- حتی الامکان از احداث تاسیسات در مکان های مرتفع پرهیز شده و سعی گردد تاسیسات در اراضی پست و یا در جوار کوهها و تپه های بلند بنا شود . 4-2-5- اجزاء داخلی هر مجتمع کارخانه با توجه به مسائل تعمیراتی و عملیاتی بفاصله مناسبی جهت امکان نصب دیوار حفاظتی احداث گردند . 4-2-6- در تمام تاسیسات جدید سیستم مناسبی جهت امکان هدایت مواد آتشگیر به محل امنی در خارج از منطقه عملیاتی در نظر گرفته شود . 4-3- مراکز کنترل و اطاق های فرمان اطاق های کنترل و فرمان حتی الامکان به صورت ضد انفجار و با سقف های مقاوم و دیواره ای حفاظتی طراحی و اجرا گردد . 4-4-3- در مواردی که احداث مخازن روزمینی فلزی ارجح باشد ، ضمن رعایت پراکندگی آن ها ، احداث دیوار حفاظتی ( Boundry Wall ) توصیه میگردد . 4-4-3-1- باندهای مخازن سطحی از نوع خاکی بدلیل عملکرد بهتر آن در برابر ترکش ها موردنظر قرار گیرد . 4-5- ساختمان های تاسیسات جانبی ساختمان های تاسیسات جنبی شامل انواع تلمبه خانه ها ، کمپرسورها ، جایگاه توربینها ، ژنراتورها ، تاسیسات برقی و نظایر آن ها در مسیر خطوط لوله انتقال مواد نفتی و گازی و همچنین در دیگر مراکز عملیاتی صنعت نفت میباشد . 4-5-1- در صورت امکان ساختمان تاسیسات جانبی حساس در زیرزمین یا نیمه مدفون احداث گردند . 4-5-2- ترانسفورمرهای مربوط به ایستگاه های فرعی برق که خارج از ساختمان در محوطه باز نصب میشوند باید با دیواره ای حفاظتی از یکدیگر مجزا گردند . 4-5-3- ساختمان های جانبی سطحی با پوشش مناسب در مقابل انفجار و آتش سوزی با حداقل تعداد پنجره و سطح شیشه خور کم اجرا گردند . 4-5-4- آزمایشگاه های سطحی ، بهداری و آتش نشانی با اسکلت بتونی ساخته شوند . 4-5-5- ساختمان هایی مانند کارگاه های تعمیرات ، سالن غذاخوری ، انبار ها ، استراحتگاه کارکنان ، خارج از حصار مراکز عملیاتی و در فاصله مناسب ساخته شوند . 4-6- خطوط لوله انتقال سیالات نفتی و گازی 4-6-1- خطوط لوله در زیر سطح زمین و با رعایت کامل استاندارد های زیرزمینی تعبیه گردند . تبصره : برای خطوط انتقال نفت در محل هایی که بدلایلی در زیر سطح زمین ممکن نباشد در روی زمین اجرا و حفاظ های لازم بعمل آید . 4-6-2- لوله های ورودی و خروجی کارخانه ها از اولین فلنج در داخل حصار کارخانه تا فاصله مناسب خارج از حصار بصورت زیرزمینی و با رعایت حفاظت های لازم ( پوشش مناسب ، حفاظت کاتدیک و ...) احداث شوند . 4-6-3- حتی المقدور لوله ها و شیرهای دستی داخل کارخانه در کانال های بتنی درپوشدار قرار داده شوند . 4-6-4- شیرهای قطع و وصل در خارج از محدوده کارخانه روی لوله های ورودی و خروجی در نظر گرفته شود . 4-7- تاسیسات آتش نشانی ( موارد مصوب جلسه 776 13/6/69 هیات مدیره شرکت ملی نفت ایران ) 4-7-1- آتش نشانی پالایشگاه ها ( و مجتمع های پتروشیمی ) 4-7-1-1- محاسبات سیستم آتش نشانی براساس حداقل دو آتش بزرگ انجام گیرد ( در موارد خاص با توجه به نظر طراح میتواند این تعداد را بیشتر گرفت ). 4-7-1-2- ذخیره سازی آب آتش نشانی بر مبنای حداقل 24 ساعت آتش سوزی در نظر گرفته شود . 4-7-1-3- دبی آب آ تش نشانی حداقل 7000 گالی در دقیقه معادل 32000 لیتر در دقیقه منظور گردد . پیش بینی تامین آب از منابع مختلف از قبیل آب شهر ، آب سیستم خنک کننده ، حوضچه تبخیر و مخازن آب مقطر در نظر گرفته شود . 4-7-1-4- بازنگری دوره ای برای به روز درآوردن تجهیزات و امکانات آموزش موردنظر قرار گیرد . 4-7-1-5- قسمت فرماندهی آتش نشانی و درمانگاه اضطراری جزء ساختمان های حساس بحساب آید . 4-7-1-6- لوله های آب آتش نشانی زیرزمین قرار گیرند . 4-7-1-7- انشعاب آب از شبکه آب آتش نشانی بطور کامل ممنوع گردد . 4-7-1-8- در مواردی که پالایشگاه و انبار پخش در مجاورت هم میباشند در مورد آتش نشانی از امکانات یکدیگر استفاده بعمل آید . 4-7-1-9- در مواردی که پالایشگاه در نزدیک شهر بنا شده است ، یک خط انشعاب از شبکه آب شهر به قطر موردنیاز گرفته شود تا در مواقع اضطراری از این انشعاب در آت ش نشانی استفاده شده و چن انچه لازم باشد ضمن هماهنگی با مسئولین ذی ربط ، آب شهر قطع گردد . 4-7-2- آتش نشانی تاسیسات پخش 4-7-2-1- محاسبات سیستم آتش نشانی براساس یک آتش بزرگ انجام گیرد . 4-7-2-2- ذخیره سازی آب آتش نشانی با توجه به ظرفیت مخازن فرآورده های نفتی بین 20 تا 24 ساعت آتش سوزی منظور گردد . 4-7-2-3- دبی آب آتش نشانی بین 3500 تا 7000 گالن در دقیقه که معادل 16000 تا 32000 لیتر در دقیقه میباشد در نظر گرفته شود ( با توجه به ظرفیت و نوع تراکم مخان ). 4-7-2-4- لوله های آب آتش نشانی زیرزمینی قرار گیرند . 4-7-2-5- انشعاب آب از شبکه آب آتش نشانی بطور کلی ممنوع گردد . 4-7-2-6- همانند بند 4-7-1-4-/ ب . 4-7-3- آتش نشانی تلمبه خانه ها 4-7-3-1- محاسبات سیستم آتش نشانی براساس یک آتش انجام گیرد . 4-7-3-2- برقراری سیستم شبکه آب آتش نشانی شامل ( استخر ، پمپ ثابت هایدرانت ). 4-7-3-3- دبی آب موردنیاز ، متناسب با تعداد مخازن و سایر تاسیسات موجود در هر تلمبه خانه و با توجه به استاندارد ها و شرایط جغرافیائی ، هر منطقه طرافی گردد . 4-7-3-4- حجم آب ذخیره آتش نشانی حداقل 500 متر مکعب در نظر گرفته شود . 4-7-3-5- شبکه آب آتش نشانی زیرزمینی قرار گیرد و در محل های حسا س مجهز به هایدرانت و مانیتور باشند . 4-7-3-6- سیستم تزریق کف از پائین برای کلیه مخازن مواد نفتی منظور گردد . 4-7-3-7- سیستم هشدار دهنده آتش در تمام قسمت ها نصب شود . 4-7-3-8- همانند بند 4-7-1-4- / ب .