iranmatikanlogo
logo
  • فصل - اول - نحوه اجرای احکامی که منجر به سلب حیات انسانی میشود .
    • مبحث - اول - شرایط اجرا
      • ماده - 1 - دادگاه بدوی صادرکننده حکم موظف است پس از قطعیت حکم و ابلاغ آن حسب مورد به محکوم علیه یا وکیل وی ، رونوشتی از حکم قطعی را طی نامه ای که متضمن تصریحات لازم باشد به همراه اسناد مربوط برای اجرای به مرجع قضایی مجری حکم ارسال کند .
        • تبصره - - - منظور از مرجع قضایی مجری حکم واحد اجرای احکام کیفری است که تحت نظر دادستان یا معاون وی میباشد و در حوزه هایی که تاکنون دادسرا تشکیل نگردیده تحت نظر رییس حوزه قضایی یا معاون وی است .
      • ماده - 2 - حکم قصاص نفس پس از احراز قطعیت آن توسط دادگاه بدوی صادرکننده رای و نیز طی مرحله استیذان از ولی امر مسلمین و تنفیذ آن از سوی رییس قوه قضاییه ، با اذن ولی دم یا اولیا دم به موقع اجرا گذاشته خواهد شد .
      • ماده - 3 - هرگاه یکی از مقامات قضایی در موردی که قانون تجویز نموده است تقاضای تجدیدنظر در حکم قطعی را بنماید ، اجرای حکم تا اتخاذ تصمیم نهایی در این مورد به تاخیر می افتد .
      • ماده - 4 - به استثناء مورد قصاص نفس ، چنانچه محکوم به اعدام ، قتل ، رجم ، صلب و یا قطع عضو به عنوان حد پس از لازم الاجرا شدن حکم و قبل از اجرای آن درخواست عفو نماید ، به دستور دادگاه صادرکننده حکم اجرای آن تا اعلام نتیجه از سوی کمیسیون عفو و بخشودگی به تاخیر خواهد افتاد . کمیسیون مزبور موظف است به این تقاضا و رسیدگی و در اسرع وقت نتیجه را به دادگاه اعلام کند .
      • ماده - 5 - عروض جنون ، ارتداد و یا بیماری محکوم یا مستحاضه بودن محکوم علیها مانع اجرای حد یا قصاص یا اعدام نیست . لیکن ، در مورد محکوم مریض چنانچه طبق نظر و تجویز پزشک قانونی و یا پزشک معتمد و تایید قاضی صادرکننده حکم بدوی یا دادستان مربوط مرض وی در حدی باشد که مانع انجام تشریفات اجرا مقرر در این آیین نامه باشد ، اجرای حکم تا رفع مانع به تاخیر می افتد .
      • ماده - 6 - در ایام بارداری و نفاس زن حکم اعدام یا حد یا قصاص نفس اجرا نمی شود . همچنین است بعد از وضع حمل چنانچه به تجویز پزشک قانونی یا پزشک معتمد و تایید قاضی صادرکننده حکم یا دادستان مربوط ، اجرای حکم موجب لطمه به سلامتی طفل به سبب قطع شیر مادر باشد که در اینصورت اجرای مجازات تا رسیدن طفل به سن 2 سالگی به تعویق خواهد افتاد .
    • مبحث - دوم - تشریفات اجرا
      • ماده - 7 - پس وصول حکم قطعی و دستور اجرای آن از سوی دادگاه صادرکننده ، مرجع قضایی مجری حکم موظف است حداقل 48 ساعت قبل از زمان اجرای حکم مراتب را به مقامات و اشخاص زیر اطلاع داده و از آن ها بخواهد جهت انجام وظیفه محوله در محل اجرای حکم حاضر شود :
        • بند - الف - قاضی صادرکننده حکم بدوی ، در صورتی که حضور وی به موجب قانون لازم باشد .
        • بند - ب - رییس اداره زندان یا قائم مقام وی برای تهیه مقدمات اجرای حکم و حفظ نظم در داخل محوطه زندان و یا همکاری با مامورین نیروی انتظامی و یا برای تسلیم زندانی در صورتی که حکم در خارج از محوطه زندان اجرا میشود .
        • بند - ج - فرمانده نیروی انتظامی محل یا قائم مقام وی .
        • بند - د - پزشک قانونی یا پزشک معتمد ( چنانچه در محل پزشک قانونی نباشد ) برای معاینه محکوم و نیز اعلام نظر راجع به وضعیت جسمانی وی قبل از اجرا و معاینه جسد پس از اجرای حکم .
        • بند - ه - یکی از روحانیون یا افراد بصیر برای انجام تشریفات دینی و مذهبی و اگر محکوم به یکی از ادیان رسمی شناخته شده باشد ، نماینده رهبر دینی مربوط یا نماینده وی . در هر صورت ، عدم حضور این افراد مانع از اجرای حکم نمیباشد .
        • بند - و - منشی دادگاه برای قرائت حکم قبل از اجرا .
        • بند - ز - اولیا دم مقتول یا وکیل آن ها .
        • بند - ح - وکیل محکوم علیه . عدم حضور وکیل یاد شده مانع از اجرای حکم نمیباشد .
        • بند - ط - شهود ، در صورتی که حضور شهود به موجب قانون لازم باشد .
        • تبصره - 1 - در صورتی که بنا به جهاتی حضور تماشاچی یا طبقات خاصی در محل اجرای حکم به مصلحت نباشد ، بنا به تشخیص دادستان ، مأمورین انتظامی از ورود آنان به محل اجرای حکم جلوگیری به عمل می آورند . در نقاطی که دادسرا تشکیل نگردیده است ، تشخیص این امر به عهده رییس حوزه قضایی است .
        • تبصره - 2 - تامین محل اجرای حکم در خارج از محوطه زندان به عهده نیروی انتظامی است .
      • ماده - 8 - قبل از اجرای حکم ، پزشک قانونی یا پزشک معتمد به اتفاق قاضی مجری حکم به محبس محکوم رفته ، او را معاینه و اعلام نظر میکند . در صورتی که از نظر جسمی مانعی برای اجرای حکم نباشد قاضی مجری حکم به محکوم اطلاع می دهد چنانچه تقاضای ملاقات با اشخاصی را دارد اظهار نماید . در صورت تقاضای ملاقات ، اشخاص موردنظر محکوم علیه - به شرطی که قبول تقاضا موجب تاخیر اجرای حکم نشود - به محل حبس دعوت میشود .
      • ماده - 9 - پس از حضور فرد یا افراد مورد تقاضا ، رییس زندان یا قائم مقام وی ترتیب ملاقات محکوم را با آنان می دهد . محکوم حق دارد هرگونه مطلبی را در حضور مرجع قضایی مجری حکم یا بدون حضور وی به ملاقات کنندگان کتبا یا شفاها اظهار کنند . فقط رییس زندان یا قائم مقام وی باید در جریان ملاقات و بیان اظهارات حاضر باشد . در صورت ضرورت از یک نفر مترجم استفاده خواهد شد .
      • ماده - 10 - روحانی یا فرد بصیر دعوت شده ، باید اقدامات زیر را انجام دهد :
        • بند - 1 - تذکر به محکوم مبنی بر توبه .
        • بند - 2 - تذکر به محکوم مبنی بر اینکه چنانچه وصیتی دارد اعلام نماید .
        • بند - 3 - تذکر به محکوم برای غسل میت و تحنیط و تکفین خود در مورد قصاص نفس و رجم .
        • تبصره - 1 - نظارت بر انجام امور فوق با مقام قضایی مجری حکم است و عنداللزوم خود اقدام تذکر به محکوم خواهد نمود .
        • تبصره - 2 - مأمورین زندان و یا نیروی انتظامی حسب مورد به محکوم اجازه می دهند تا با آب صدر و آب کافور و آب خالص غسل نماید و سپس به ترتیبی که در خصوص اموات مقرر است و با رعایت موازین شرعی خود را با سه قطعه کفن ، تکفین و حنوط نماید . در اینصورت ، پس از اجرای حکم و مرگ مرجوم و یا محکوم به قصاص بدون نیاز به غسل و کفن جدید با همان وضعیت بر او نماز میت خوانده و در قبرستان مسلمین دفن میگردد ، مگر اینکه محکوم قبل از اجرای حکم غسل نکرده باشد که در اینصورت غسل میت و سایر تشریفات مربوط به دفن میت در مورد وی انجام خواهد شد .
        • تبصره - 3 - چنانچه محکوم وصیتی داشته باشد مقامات یاد شده نوشته جات و وصایای او را پس از ملاحظه مرجع قضایی مجری حکم و اعلام بلامانع بودن آن و پس از اجرای حکم ، بدون تاخیر به مقصدی که محکوم تآیین کرده است ارسال میدارد .
        • تبصره - 4 - هزینه اجرای حکم مقرر در این ماده و تبصره های آن به عهده قوه قضاییه است .
      • ماده - 11 - در صورتی که محکوم غیر مسلمان باشد قبل از اجرای حکم آداب دینی مذهبی لازم مطابق مقررات دین و مذهب وی به عمل خواهد آمد . عدم حضور رهبر دینی مربوط یا نماینده وی ، مانع از اجرای حکم نخواهد بود .
      • ماده - 12 - اگر محکوم خوردنی یا آشامیدنی تقاضا کند مأمورین مکلف به تهیه آن هستند مگر اینکه تقاضای وی فقط برای تاخیر اجرای حکم باشد . تشخیص این امر با مرجع قضایی مجری حکم است .
      • ماده - 13 - در مواردی که محکوم علیه در زندان است و حکم در خارج از محل زندان اجرا میشود ، صورتجلسه تهیه و به امضای مسئول اجرای حکم ، رییس زندان یا قائم مقام وی ، پزشک حاضر در محل ، منشی دادگاه و فرمانده نیروی انتظامی محل یا قائم مقام وی می رسد . رییس زندان هویت زندانی را از حیث تطبیق مشخصات وی با آنچه در حکم دادگاه آمده است تایید نموده و ذیل آن را امضا خواهد کرد .
    • مبحث - سوم - نحوه اجرا
      • ماده - 14 - اجرای قصاص نفس ، قتل و اعدام ممکن است به صورت حلق آویز به چوبه دار و یا شلیک اسلحه آتشین و یا اتصال الکتریسته و با به نحو دیگر به تشخیص قاضی صادرکننده رای انجام گیرد .
        • تبصره - - - در صورتی که در حکم صادره نسبت به نحوه و کیفیت اعدام ، قصاص نفس و قتل ترتیب خاصی مقرر نشده باشد ، محکوم بهدار کشیده میشود .
      • ماده - 15 - زمان اجرای حکم ، اول طلوع آفتاب خواهد بود ، مگر اینکه دادگاه زمان خاصی را تعیین کرده باشد و اجرای حکم حسب مورد با مامورین زندان یا نیروی انتظامی است ، ولی در مورد قصاص نفس ولی دم میتواند شخصا محکوم را قصاص کرده یا وکیل بگیرد .
      • ماده - 16 - مأمورین اجرای حکم موظفند قبل از اجرای حکم ابزار و عدوات و آلات اجرا را دقیقا مورد معاینه و بررسی قرار داده و از استحکام و آماده بودن آن ها برای اجرای حکم اطمینان حاصل کنند . وسایل مذکور نباید به گونه ای باشد زاید برآنچه اقتضای اجرای حکم است موجب شکنجه ، تعذیب و یا مثله شدن محکوم گردد همچنین ، کلیه عملیات اجرایی باید با کمال آرامش و بدون اعمال خشونت ، توسط افراد خبره انجام شود .
      • ماده - 17 - نظارت بر صحت اجرا و رعایت تشریفات لازم و عدم تاخیر و تعطیل آن با مقام قضایی مجری حکم است . پس از رعایت تشریفات و شرایط مذکور ، محکوم تحت الحفظ به محل اجرای حکم آورده میشود و سپس با اجازه مقام قضایی مجری حکم ، منشی دادگاه متن حکم را با صدای بلند قرائت میکند و پس از آن بلافاصله به دستور مقام مذکور ، حکم طبق مفاد مندرج در آن به اجرا در می آید .
        • تبصره - - - چنانچه محکوم به قتل یا رجم قبل از اجرا منکر بزه انتسابی میشود و مورد مشمول ماده 71 قانون مجازات اسلامی باشد به دستور مقام قضایی مجری حکم از اجرای حکم خودداری میشود و مراتب به مرجع قضایی صادرکننده رای اعلام میگردد .
      • ماده - 18 - پس از اجرای حکم ، چنانچه به تشخیص پزشک قانونی یا پزشک معتمد اطمینان مرگ محکوم حاصل شود ، از محل اجرای حکم خارج و جسد تحویل پزشک قانونی میشود . چنانچه کسان محکوم جسد را مطالبه نمایند به تشخیص و دستور مقام قضایی مجری حکم تسلیم آنان میشود و الاطبق مقررات شرعی و قانونی دفن خواهد شد . در فرض اخیر ، کلیه هزینه ها را از بیت المال پرداخت میشود .
      • ماده - 19 - از اجرای حکم صورتمجلس تهیه شده و به امضای مقام قضایی مجری حکم ، رییس اداره زندان یا نماینده وی ، فرمانده نیروی انتظامی محل یا قائم مقام وی در صورت اجرای حکم در خارج از محل زندان ، پزشک قانونی یا پزشک معتمد ، منشی دادگاه ، اولیا دم یا وکیل آن ها و وکیل محکوم علیه ( در صورت حضور ) می رسد و در پرونده مربوط ضبط میگردد .
      • ماده - 20 - در صورت صلاحدید مقام قضایی مجری حکم ، از مراسم اجرای حکم توسط مسئولین زندان یا مأمورین انتظامی حسب مورد فیلمبرداری یا عکسبرداری شده و عکس ها یا فیلم ها در پرونده محکوم بایگانی میشود و خبر اجرای حکم با ذکر نوع جرم و خلاصه رای دادگاه در ر وزنامه ها منتشر میگردد . در موارد استثنایی که به تشخیص رییس قوه قضاییه یا مقامات مجاز از طرف ایشان مصلحت ایجاب کند ، عکس محکوم در حال اجرای حکم توسط رسانه های گروهی برای اطلاع عموم انتشار می یابد .
    • مبحث - چهارم - تشریفات خاص اجرای حد رجم
      • ماده - 21 - قبل از اجرا ، مرجع مجری حکم در صورت تشخیص قاضی صادرکننده حکم مردم را از زمان اجرای حکم آگاه می سازد و در هر حال لازم است حداقل سه نفر از مؤمنین در زمان اجرای حد حضور داشته باشند .
      • ماده - 22 - مأمورین نیروی انتظامی یا زندان حسب مورد موظف اند بدوا محل اجرای حد را به کیفیت مقرر در ماده 102 قانون مجازات اسلامی حفر نموده و مقداری سنگ به اندازه های مقرر در ماده 104 همان قانون در محل اجرای حکم آماده کنند . قاضی مجری حکم بدوا اقدامات انجام یافته به شرح فوق را بررسی نموده و پس از تایید دستور اجرای حکم را خواهد داد .
      • ماده - 23 - چنانچه محکومیت به رجم براساس اقرار محکوم باشد هنگام اجرای حکم بدوا قاضی صادرکننده رای سنگ می زند و سپس دیگران . ولی اگر محکومیت براساس شهادت شهود باشد اول شهود سنگ می زنند و سپس قاضی یاد شده .
        • تبصره - 1 - منظور از قاضی صادرکننده رای ، قاضی صادرکننده رای بدوی است مگر اینکه شعبه تشخیص دیوان عالی کشور با نقض حکم دادگاه بدوی ، حکم به رجم داده باشد که در اینصورت رییس شعبه مذکور یا یکی از اعضای شعبه به تشخیص رییس شعبه اقدام به زدن سنگ مینماید .
        • تبصره - 2 - عدم حضور یا اقدام قاضی صادرکننده رای و شهود برای زدن اولین سنگ مانع اجرای حد نیست و در هر صورت حکم به دستور مقام قاضی مجری حکم اجرا میشود ، مگر اینکه زنای محکوم به شهادت شهود ثابت شده باشد و شهود در هنگام اجرای حکم فرار کنند و یا زنا به اقرار خود ثابت شده باشد و وی از گودالی که در آن قرار گرفته است فرار کند که در این دو مورد حد ساقط میشود و مقام قضایی مجری حکم دستور توقف اجرا را خواهد داد . همچنین است اگر مورد ، مشمول ماده 71 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 باشد که در اینصورت مطابق تبصره ماده 17 این آیین نامه عمل میشود .
    • مبحث - پنجم - تشریفات اجرای خاص حد صلب
      • ماده - 24 - در اجرای حد صلب محکوم را به چوبه دار که شبیه صلیب تهیه شده ، در حالتی که پشت به صلیب و رو به قبله بوده و پاهایش مقداری از زمین فاصله عمودی می بندند و به مدت سه روز تحت حفاظت و مراقبت مأمورین نیروی انتظامی به همان حال رها میکنند . پس از انقضای سه روز ، او را از چوبه دار پائین می آورند اگر فوت کرده باشد پس از انجام مراسم مذهبی دفن و در غیر اینصورت او را رها میکنند و چنانچه نیاز به ارایه خدمات پزشکی داشته باشد اقدامات درمانی بلامانع خواهد بود .
        • تبصره - - - چنانچه فوت مصلوب زودتر از سه روز محرز گردد ، پائین آوردن جسد برای انجام مراسم مذهبی و کفن و دفن قبل از انقضای سه روز بلامانع است .
  • فصل - دوم - نحوه اجرای احکامی که مستلزم قطع عضو است .
    • ماده - 25 - در قصاص عضو یا قطع عضو در اجرای حدود ، علاوه بر رعایت شرایط و ضوابط مقرر در قانون مجازات اسلامی ، رعایت مواد 1 ، 3 ، 4 ، 5 ، 6 ، 14 ، 15 ، 16 ، 18 ، 19 ، 20 این آیین نامه الزامی است .
    • ماده - 26 - حضور پزشک به منظور تشخیص و اجرای مفاد مواد 272 ، 275 ، 290 ، 291 قانون مجازات اسلامی ضروری است .
  • فصل - سوم - نحوه اجرای حکم شلاق
    • ماده - 27 - اجرای شلاق به وسیله نوار چرمی به هم تابیده به طول تقریبی یک متر و به قطر تقریبی 5/1 سانتی متر انجام میشود .
    • ماده - 28 - حتی المقدور دست و پای محکوم به محل اجرای حکم بسته میشود تا از حرکات اضافی محکوم که ممکن است منجر به اصابت شلاق به نقاط ممنوعه شود جلوگیری به عمل آید .
      • تبصره - - - منظور از نقاط ممنوعه سر و صورت و عورتین است .
    • ماده - 29 - مجازات شلاق چنانچه در فضای سرپوشیده اجرا شود باید دمای هوای آن معتدل باشد و چنانچه در فضای باز اجرا شود نباید دمای هوا بسیار سرد یا بسیار گرم باشد . در نقاط سردسیر سعی میشود در ساعات گرمتر و در نقاط گرمسیر در ساعات خنک تر حکم اجرا گردد .
    • ماده - 30 - اجرای حد شلاق از حیث شدت و ضعف ضربات به ترتیب زیر است : حد شلاق زنا و تفخیذ شدید تر از حد شرب خمر است و حد شرب خمر شدید تر از حد قذف و قوادی است
    • ماده - 31 - اجرای حد شلاق با توجه به ماده 300 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب ( در امور کیفری ) مطابق مقررات مندرج در قانون مجازات اسلامی است .
    • ماده - 32 - اجرای حد محکومین اناث به نحو نشسته و با لباسی که بدن آن ها بسته باشد اجرا میشود .
    • ماده - 33 - شلاقهای حدی محکومین ذکور به نحو ایستاده اجرا میشود و در حد زنا و تفخیذ و شرب خمر در حالی است که پوشاکی غیر از ساتر عورت نداشته باشد و در حد قوای و قذف از روی لباس معمولی اجرا میشود .
    • ماده - 34 - اجرای شلاق تعزیری با رعایت ماده 288 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب ( در امور کیفری ) به نحو زیر انجام میشود :
      • بند - الف - شلاق در حالتی که محکوم بر روی شکم خوابیده و پوشش او لباس معمولی است به پشت بدن به جز سر و صورت و عورت زده میشود .
      • بند - ب - شلاق به نحو یکنواخت و به طور متوسط زده میشود .
    • ماده - 35 - این آیین نامه در اجرای ماده 293 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری مصوب 28/6/1378 کمیسیون امور قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی در 36 ماده و 7 تبصره به تصویب رییس قوه قضاییه رسید . رییس قوه قضاییه - سید محمود شاهرودی